Rib and Sea

Του Νίκου Σαραντάκου.

Πρέπει να έχω γράψει τουλάχιστον πέντε ή έξι άρθρα για τον Κώστα Ζουράρι και τις λεκτικές του ακροβασίες, οπότε σήμερα που παραιτήθηκε από τη θέση του υφυπουργού τού χρωστάω ένα σύντομο σημείωμα, μια και φρόντισε στην επιστολή της παραίτησής του να πετάξει ένα ακόμα γλωσσικό πυροτέχνημα.

Στην αρχή σκέφτηκα να το βγάλω σχόλιο μόνο στο Φέισμπουκ, αλλά μετά είπα ότι μπορεί να γίνει κι ένα σύντομο σημείωμα-σφηνάκι για το ιστολόγιο.

Η επιστολή παραίτησης του Κ. Ζουράρι δεν μπορούσε να μην έχει μια δύσκολη λέξη για φιγούρα, και μάλιστα στην αρχή-αρχή. Το κείμενο της επιστολής δίνεται ταυτόσημο από όλα τα μέσα ενημέρωσης (παράδειγμα), αλλά νομίζω ότι κάποια κόμματα έχουν παραλειφθεί και τα αποκαθιστώ εδώ:

Ερίδματε πρωθυπουργέ και σύντροφε, υποβάλλω σήμερα 14.1.2018 την από την θέση του υφυπουργού επί της παιδείας παραίτησίν μου, η οποία διευκολύνει, ως εικός, την κυβερνητική αλληλεγγύη και, συνάμφω, το πολιτικό μου αυτεξούσιον. Μετά της προσηκούσης τιμής, Κώστας Γ. Ζουράρις.

Όλα τα ειδησεογραφικά μέσα, αντλώντας προφανώς από την ίδια πηγή, μεταφράζουν εντός παρενθέσεως «καλοδομημένε» το «ερίδματε», όμως δεν είναι και τόσο καλή αυτή η απόδοση, χώρια που αν την πεις γρήγορα τη λέξη μπορεί και να παρεξηγηθείς.

Το ερίδματος είναι δωρικός τύπος, άπαξ λεγόμενο θαρρώ, αφού πρέπει να υπάρχει μόνο στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου (στ. 1461) και αντιστοιχεί στο ερίδμητος. Αν κάνουμε ανάλυση της λέξης βρίσκουμε το γνωστό πανάρχαιο επιτατικό πρόθημα ερι- το οποίο στα νέα ελληνικά επιβιώνει βασικά στο επίθ. «ερίτιμος» (τα εριβώλαξ κτλ. είναι αρχαία που τα ξεθάβουμε μόνο για φιγούρα). Εριβώλαξ, η γη με τους μεγάλους βώλους, άρα η εύφορη. Ερίδμητος, ο γεροχτισμένος, ο καλοχτισμένος (πρβλ. νεόδμητος, ο νεοχτισμένος).

Άρα, το καλοδομημένος δεν είναι εντελώς λάθος απόδοση, αλλά δεν είναι και καλή. Το ελληνικό Λίντελ Σκοτ δίνει εξήγηση «ισχυρώς εκτισμένος, άρα ακίνητος, ακατάβλητος» και προφανώς με αυτή την τελευταία σημασία το χρησιμοποίησε ο Ζουράρις.

(Στον Αγαμέμνονα βέβαια ο Αισχύλος χρησιμοποιεί το επίθετο για την Έριδα: Έρις ερίδματος, και ίσως να το διάλεξε και για την παρήχηση. Βαρυσύντυχη οργή, μεταφράζει ο Γρυπάρης).

Να πούμε βέβαια ότι ο Ζουράρις έπεσε θύμα προηγούμενης λεκτικής ακροβασίας του, όταν συζητώντας σε ραδιοσταθμό της Θεσσαλονίκης είπε (όχι ακριβώς έτσι, ακούστε το ηχητικό):

«Βουντού, βουντού, βουντού και μια καρφίτσα μαύρη, στο κατώτερο τμήμα του στεατοπυγικού μου υποσυστήματος έκατσαν 10.000 γαύροι…»

Ακούστε και το ηχητικό:

Πέρα από το ότι τέτοιες κουβέντες, έστω και στο πλαίσιο χαλαρής συζήτησης, δεν ταιριάζουν σε υπουργό, είναι και λάθος εφόλης της ύλης. Δεν υπάρχει στεατοπυγικό σύστημα στον άνθρωπο, κι αν υπήρχε το κατώτερο τμήμα του δεν θα αντιστοιχούσε στο σημείο της ανατομίας για το οποίο γίνεται λόγος στην κανονική εκδοχή του συνθήματος.

Οπότε, καλώς παραιτήθηκε.