Rib and Sea

Κείμενο - Φωτογραφίες - Βίντεο : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Η άνοιξη του 2012 είχε αρχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία της κι' εγώ μπήκα στη διαδικασία να επιλέξω σε ποιο από τα νησιά των Κυκλάδων θα μπορούσα να κάνω το επόμενο οδοιπορικό μου, με τα λιγότερα δυνατά έξοδα, βεβαίως. Εκμεταλλευόμενος λοιπόν τα δωρεάν εισιτήρια που μου παραχώρησε κι' αυτόν τον χρόνο η "Blue Star Ferries", κατέληξα τελικώς στην Αμοργό. Όχι γιατί τα υπόλοιπα Κυκλαδονήσια, που εξυπηρετεί αυτή η εταιρεία, είναι ήσσονος σημασίας, αλλά γιατί η Αμοργός έχει αυτό το "κάτι" παραπάνω που προσελκύει επισκέπτες με τις δικές μου "παράξενες" προτιμήσεις και προδιαγραφές. Είχα, άλλωστε, και πριν από πέντε χρόνια περιπλανηθεί στο φωτεινό περιβόλι της Παναγιάς και οι εντυπώσεις που αποκόμισα τότε ήταν εξαιρετικές. Τόσο όσον αφορά στην ελάχιστη (προς το παρόν) επέμβαση του τουρισμού και της "ανάπτυξης" στο τοπίο και στη ζωή των κατοίκων, όσο και στη φιλοξενία των Αμοργιανών που καταφέρνουν να κάνουν τον "ξένο" να νοιώθει σαν στο σπίτι του.

Επιβιβαστήκαμε στο "Blue Star Naxos", έχοντας μαζί το τετράτροχο σπίτι μας (και το "παπί" στη σχάρα) και για άλλη μια φορά διαπιστώσαμε πόσο τυχεροί είναι οι κάτοικοι των Μικρών Ανατολικών Κυκλάδων και της Αμοργού που προσεγγίζουν στα νησιά τους αυτά τα καράβια. Προβληματίστηκα δε, για άλλη μια φορά, βλέποντας τα δύσκολα λιμάνια της Ηρακλειάς, κυρίως, αλλά και της Σχοινούσας, και θαύμασα τη μαεστρία με την οποία προσεγγίζουν εκεί οι καπετάνιοι της "Blue Star Ferries".

Είχα μάλιστα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον ένα από τους δύο καπετάνιους του "Blue Star Naxos", τον κ. Μακάριο Λύρα, οι γνώσεις, η σοβαρότητα και η μετριοπάθεια του οποίου, παρά το σχετικώς νεαρόν της ηλικίας του, όπως μπορείτε να δείτε και στο σχετικό βίντεο, είναι ανάλογες της ποιότητας της εταιρείας στην οποία εργάζεται : http://www.ribandsea.com/face/663--qblue-starq.html

Αποβιβαστήκαμε μια μάλλον άβολη ώρα στα Κατάπολα (3,30 τα ξημερώματα) και φύγαμε αμέσως για την Αιγιάλη αφού υπήρχε πιθανότητα να φύγει για την Κίναρο το "Χοζοβιώτισσα" του Χάλαρη. Το κατά πόσον η πιθανότητα θα γινόταν βεβαιότητα, είχε να κάνει με την ετοιμότητα του κρεατέμπορου να παραλάβει τα αιγοπρόβατα από το νησί του Μικέ και της Ειρήνης. Ήταν πάντως εντελώς απίθανο να αφήσω μια τέτοια ευκαιρία να πάει χαμένη.

Είχαν περάσει τέσσερα χρόνια από την τελευταία φορά που έδεσα στο ντοκάκι της Κινάρου και η νοσταλγία μου για τους δύο μοναχικούς κατοίκους της δεν ήταν μετρήσιμη. Έμελλε, ωστόσο, το ταξίδι του ταχύπλοου του Χάλαρη να μην πραγματοποιηθεί κατά την διάρκεια της εβδομάδας που μείναμε στην Αμοργό, αφήνοντάς μου έτσι την πικρία μιας επιθυμίας που έμεινε ανεκπλήρωτη...

Η Αμοργός, όπως και τα περισσότερα νησιά του Ελλαδικού χώρου, συγκαταλέγεται χωρίς αμφιβολία στους παραδείσους των "camper maniacs". Ειδυλλιακά τοπία δίπλα στη θάλασσα, με ιδανικούς χώρους στάθμευσης, παροχή νερού και δημοτικές τουαλέτες στους περισσότερους οικισμούς. Παροχές, βεβαίως, που βρίσκει κανείς κυρίως στην "Επάνω Μεριά" (βορείως των Καταπόλων), δεδομένου ότι η "Κάτω Μεριά" διατηρεί ακόμη ένα "πρωτόγονο" τρόπο ζωής, με περιορισμένη τουριστική δραστηριότητα, χωρίς όμως να υστερεί της "Επάνω Μεριάς" στην ομορφιά των τοπίων της. Αν, επί παραδείγματι, βρεθείτε στην Αμοργό και επιλέξετε να μείνετε μερικές ημέρες στην εκπληκτική Καλοταρίτισσα, φροντίστε να είστε αυτάρκης σε νερό και να κλείσετε το κινητό σας τηλέφωνο γιατί, ούτως ή άλλως, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας δεν έχουν φροντίσει να καλύψουν με σήμα αυτή την περιοχή του νησιού.

Μολονότι πάντως η Αμοργός αντιμετωπίζει ένα σχετικό πρόβλημα με το νερό, βρύσες με ελεύθερη παροχή υπάρχουν στην Αιγιάλη (στο λιμάνι), στα Θολάρια (στην είσοδο του οικισμού) και στη Λαγκάδα (στο πάρκινγκ της κεντρικής πλατείας). Στα Κατάπολα υπάρχει παροχή νερού στο λιμάνι, αλλά θα πρέπει, σε περίπτωση που ο υπεύθυνος υπάλληλος απουσιάζει, να του τηλεφωνήσετε στον αριθμό τηλεφώνου που αναγράφεται επάνω στα κολωνάκια ηλεκτροδότησης των τουριστικών σκαφών.

Πρέπει εδώ να αναφέρω ότι το νησί διαθέτει σχολή καταδυτικών δραστηριοτήτων και οργανωμένο camping. Και τα δύο δραστηριοποιούνται στην Αιγιάλη. Τα χαμηλά όμως σχετικώς δένδρα του camping δεν αφήνουν νομίζω πολλά περιθώρια για την φιλοξενία αυτοκινούμενων, ιδίως αυτών που διαθέτουν "σοφίτα". Εμείς, πάντως, που συστηματικώς αποφεύγουμε τα οργανωμένα υπαίθρια "ξενοδοχεία", ουδόλως μας απασχόλησαν τα ψηλά δένδρα του camping της Αιγιάλης. Το σύνθημά μας άλλωστε είναι "όπου γης και πατρίς"...

Ένα άλλο πλεονέκτημα της Αμοργού είναι το καλό, σχετικώς, οδικό της δίκτυο, που καλύπτει ολόκληρο το νησί, ενώ εξ ίσου καλή είναι και η σήμανση των οικισμών και των αξιοθέατων. Ιδίως το δεύτερο, εκπλήσσει ευχάριστα τον επισκέπτη που έχει συνηθίσει να... μυρίζει συνήθως τα νύχια του προκειμένου να εντοπίσει μια τοποθεσία. Και αυτό συμβαίνει, δυστυχώς, στη συντριπτική πλειοψηφία όχι μόνο των νησιών του Αιγαίου, αλλά και της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Προσεγμένο και καλά σηματοδοτημένο είναι επίσης το περιπατητικό δίκτυο του νησιού. Μονοπάτια διατρέχουν, απ' άκρη σ' άκρη, ολόκληρη την Αμοργό και έχει κανείς την ευκαιρία να γνωρίσει το νησί "από μέσα". Είναι γνωστό ότι μονοπάτια υπάρχουν σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, σε ελάχιστα όμως από αυτά είναι διατηρημένα και σηματοδοτημένα. Είναι επίσης γνωστό ότι όπου ο τομέας αυτός είναι οργανωμένος, εκεί υπάρχει και το είδος της εναλλακτικής μορφής τουρισμού που απευθύνεται στους περιπατητές όλων των εθνικών αποχρώσεων, με συνέπεια την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

Ίχνη ζωής υπάρχουν στην Αμοργό από την 4η χιλιετία π.Χ. Κατά την διάρκεια της Μινωϊκής εποχής ιδρύεται μια από τις πρώτες πόλεις του νησιού, η Μινώα, στην οποία λέγεται ότι ο βασιλιάς Μίνωας είχε τα θερινά του ανάκτορα. Τα απομεινάρια της αρχαίας αυτής πόλης, που βρίσκεται στον λόφο Μουντουλιά σε ελάχιστη απόσταση από τα Κατάπολα, είναι σήμερα παρατημένα στην τύχη τους. Υπάρχει βεβαίως περίφραξη και πόρτα με λουκέτο (μάλλον δεν θα ξεκλειδώνει πια από τη σκουριά), δίπλα ωστόσο η περίφραξη είναι παραβιασμένη και ο χώρος αφύλαχτος. Δώρο άδωρο λοιπόν για την προστασία των αρχαίων μνημείων, καλή τύχη όμως για μας αφού καταφέραμε, ελλείψει φυλάκων, να διεισδύσουμε στον χώρο και να τον φωτογραφίσουμε. Απεδείχθη, τελικώς, ότι οι Αρχές του νησιού ενδιαφέρονται περισσότερο για τον έλεγχο των φωτογράφων και κινηματογραφιστών, παρά για την αρχαία μας κληρονομιά : http://www.ribandsea.com/law/664-2012-04-02-15-33-46.html

Κάτοικοι της Νάξου ιδρύουν στη συνέχεια την Αρκεσίνη, εκεί όπου σήμερα είναι το Καστρί ενώ, την ίδια περίπου εποχή, Μιλήσιοι εγκαθίστανται στην Αιγιάλη, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Θολάρια. Οι Ρωμαίοι την "ανέδειξαν" αργότερα σαν τόπο εξορίας, ενώ το παράδειγμά τους μιμήθηκαν στα νεότερα χρόνια και οι δικοί μας οι οποίοι συμπεριέλαβαν, μεταξύ των ετών 1928 και 1971, την Αμοργό, μαζί με άλλα 28 νησιά του Αιγαίου, στους τόπους εκτόπισης και φυλακής αντιφρονούντων.

Όχι μακριά από τη Χώρα και πάνω ακριβώς από την παραλία της Αγίας Άννας, όπου γυρίστηκαν τα υποβρύχια πλάνα της γνωστής κινηματογραφικής ταινίας "απέραντο γαλάζιο" ("the big blue"), δεσπόζει το επιβλητικό μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας που δεν χορταίνει κανείς να φωτογραφίζει. Το σήμα κατατεθέν της Αμοργού και, συγχρόνως, ο κυριώτερος πόλος έλξης επισκεπτών, είναι το μοναδικό αυτό μοναστήρι, που μοιάζει περισσότερο με λευκό περιστέρι κουρνιασμένο στον απόκρημνο βράχο, παρά με οίκημα που στεγάζει μοναχούς.

Το κτίσιμο της μονής ξεκίνησε τον 8ο μ.Χ. αιώνα, επί Μιχαήλ Ραγκαβέ, και ολοκληρώθηκε από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό στις αρχές του 11ου μ.Χ. αιώνα (1088). Λέγεται ότι, κατά την διάρκεια της Εικονομαχίας, την εικόνα της Παναγίας έβαλε σε ένα πλεούμενο μια γυναίκα από το Χόζοβο της Μικράς Ασίας και την άφησε στη θάλασσα προκειμένου να την σώσει από τον θυμό των εικονομάχων. Τα κύματα, κατά την παράδοση, έφεραν τελικώς την εικόνα στις ακτές της Αμοργού. Αυτή είναι η μια εκδοχή.

Ο καθηγούμενος της μονής, όμως, πατέρας Σπυρίδων Δεναξάς, έχει άλλη άποψη. Ισχυρίζεται ότι στην περιοχή Χοζιβά της Παλαιστίνης υπήρχε το μοναστήρι των Αγίων Ιωάννη και Γεωργίου. "Χοζιβιώτισσα άλλωστε γράφει επάνω η εικόνα της Παναγίας", λέει ο πατέρας Σπυρίδων, και συνεχίζει : "Το μοναστήρι λεηλατήθηκε την εποχή της Εικονομαχίας από τους Άραβες και οι μοναχοί σκορπίστηκαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Κάποιοι πήγαν στο Άγιο Όρος, άλλοι πήγαν στην Κύπρο και ωρισμένοι πέρασαν από την Αμοργό. Παραπλέοντας την βορειοανατολική ακτή του νησιού διαπίστωσαν ότι το τοπίο τους θύμιζε τον δικό τους τόπο. Αποφάσισαν λοιπόν, με την βοήθεια και των κατοίκων του νησιού, να κτίσουν το μοναστήρι της Παναγίας της Χοζιβιώτισσας σ' αυτόν εδώ ακριβώς τον δύσβατο, απροσπέλαστο, επικίνδυνο και απρόσιτο τόπο". Κάθε χρόνο, την 21η Νοεμβρίου, γίνεται εδώ μεγάλο πανηγύρι, προς τιμήν της Παναγίας, και προσφέρονται γλυκά και αλμυρά τοπικά εδέσματα.

Περισσότερα στοιχεία για το μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας μπορείτε να δείτε εδώ (από το 30ό λεπτό της ταινίας και μετά) : http://www.youtube.com/watch?v=tB-piSx6a64

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι η Αμοργός στερείται παραλιών για κολύμβηση. Δεν είναι όμως έτσι. Καθώς το νησί είναι ορεινό και οι απολήξεις των ακτών του βραχώδεις, οι περισσότερες παραλίες είναι προσιτές μόνο με... ποδαρόδρομο, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο. Αν προσεγγίσετε λοιπόν με το αυτοκίνητο ή το μοτοποδήλατο (που ενδεχομένως έχετε μαζί σας) στους πλησιέστερους οικισμούς και στη συνέχεια περπατήσετε, μπορείτε να καταλήξετε στις παραλίες της Μικρής και της Μεγάλης Βλυχάδας (στο βόρειο μέρος της Αμοργού, κοντά στο χωριό Θολάρια), στις παραλίες του Χόχλακα, της Ψιλής Άμμου και της Λεβρωσού (κάτω από το ξενοδοχείο "Αιγιαλίς", ανάμεσα στην Αιγιάλη και τα Θολάρια), στο Μαλτέζι και τις Πλάκες (μετά το Ξυλοκερατίδι και τα Κατάπολα), στην παραλία του Μούρου (κοντά στο χωριό Καμάρι), στην Αγία Άννα και στο Καμπί (κάτω από το μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας) και βέβαια στην παραλία της Αιγιάλης και του Αγίου Παύλου (απέναντι από το νησάκι της Νικαριάς).

Όσο για το φαγητό; Αν δεν είστε φανατικός οπαδός της... αυτοκινούμενης κουζίνας και προτιμάτε τα εστιατόρια, η Αμοργός δεν πρόκειται να σας αφήσει παραπονούμενους. Υπάρχουν στέκια στη Χώρα, στα Κατάπολα, στην Αιγιάλη, στα Θολάρια και στη Λαγκάδα που θα καλύψουν όλα τα γούστα σας. Μην φύγετε πάντως από την Αμοργό και δεν δοκιμάσετε τη φάβα, το μέλι, τη μελιτζάνα με μοσχάρι, φέτα, ντομάτα και τυρί στο φούρνο, αρνί και κατσίκι στο φούρνο και, βεβαίως, την φημισμένη αμοργιανή ψημένη ρακή και το ρακόμελο, βρασμένο με μέλι και αρωματικά βότανα. Το "βιάγκρα" της Αμοργού, όπως το αποκαλεί ο αειθαλής Νικόλας Θεολογίτης, ιδιοκτήτης της ταβέρνας "Πανόραμα" στα Θολάρια. Ο χαρούμενος, πολυτάλαντος και πολυτεχνίτης αυτός Αμοργιανός, εκτός από το εστιατόριο, ασχολείται με τα χωράφια και τα ζώα του. Φτιάχνει ακόμη ρακόμελο, παράγει δικό του κρασί, λάδι και φάβα, αποστάζει ρακή και, γενικά, οποια πέτρα κι' αν σηκώσεις από κάτω θα τον βρεις!

Εμείς πάντως απολαύσαμε ένα εκπληκτικό γεύμα, ιδίως κατά την διάρκεια της παραμονής μας στην ερημική (αυτή την εποχή) παραλία της Καλοταρίτισσας. Σε ποιο μαγαζί; Στο αυτοκινούμενο της καπετάνισσας φυσικά! Μπακαλιαράκια λουκουμάδες είχε το μενού, συνοδεία τροϊκανής σαλάτας http://www.camperlife.gr/2010-06-14-20-49-05/171-2012-02-02-08-21-43.html μαριναρισμένου γάβρου και πατατοσαλάτας με κάπαρη, κρεμμύδια και μαγιονέζα. Πού νας φας καλύτερα και, κυρίως, φθηνότερα;

Η Χώρα είναι, κατά γενική ομολογία, ο εντυπωσιακότερος οικισμός της Αμοργού. Με το Βενετσιάνικο κάστρο να δεσπόζει πάνω από τα σπίτια, δεκάδες εκκλησίες να τρυπούν με τα λευκά καμπαναριά και τους τρούλους τους τον γαλάζιο ουρανό και μια σειρά από ανεμόμυλους να παρατάσσονται στον απέναντι λόφο. Θέλησα να ανέβω στο κάστρο, μια και κατά την διάρκεια της προηγούμενης επίσκεψής μας δεν το είχα καταφέρει. Συνάντησα όμως την αντίσταση της ξύλινης πόρτας που ήταν κλειδωμένη.

Αναζήτησα τον κλειδοκράτορα και τον εντόπισα τελικώς σε ένα ζαχαροπλαστείο, τρυπωμένο σε ένα από τα στενά σοκάκια του οικισμού. Αρνήθηκε να μου δώσει το παμπάλαιο γιγαντιαίο κλειδί χωρίς να του αφήσω κάτι σαν "ενέχυρο". Και επειδή δεν είχα ταυτότητα μαζί μου, του άφησα το... κινητό τηλέφωνο! Ελάχιστη άλλωστε εκτίμηση τρέφω σ' αυτό το έκτρωμα της σύγχρονης επικοινωνίας αν και, κατ' ανάγκην, το χρησιμοποιώ. Δεν είχε άδικο βεβαίως ο άνθρωπος που ζητούσε "εγγυήσεις". "Μου έχουν πάρει πέντε κλειδιά μέχρι σήμερα", είπε, προσπαθώντας να εξηγήσει τους λόγους αυτής της αρνητικής του στάσης. "Έτσι αποφάσισα να ζητώ σαν ενέχυρο ο,τιδήποτε έχει μεγαλύτερη χρηματική αξία από ένα παλιό σιδερένιο κλειδί"...

Χαλάλι πάντως η προσπάθεια και τα αναπάντητα τηλεφωνήματα που δέχθηκε το κινητό μου όσο εγώ σκαρφάλωνα σε ό,τι απέμεινε απ' το βενετσιάνικο κάστρο. Η θέα από εκεί με αποζημίωσε. Ο καιρός ήταν καλοκαιρινός και οι οροφές των σπιτιών του οικισμού απλώνονταν κάτω απ' τα πόδια μου. Εδώ όμως το κεραμίδι έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Οι επίπεδες τσιμεντένιες ταράτσες κυριαρχούν. Άγνωστο γιατί.

Στο πέρασμά μας από τη Χώρα είχα επίσης την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον δήμαρχο του νησιού κ. Νικήτα Ρούσσο, ο οποίος εξελέγη με διαφορά μίας ψήφου από τον αντίπαλό του στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση! Πολλά και μεγάλα τα προβλήματα που συσσώρευσε στην τοπική αυτοδιοίκηση ο "Καλλικράτης", σύμφωνα με τον δήμαρχο της Αμοργού, ο οποίος είναι πάντως αισιόδοξος για το μέλλον του νησιού του, με την προϋπόθεση ότι θα δρομολογηθούν οι ενέργειες που θα το βγάλουν απ' την απομόνωση και θα το οδηγήσουν στον δρόμο της σωστής τουριστικής ανάπτυξης : http://www.ribandsea.com/face/667-2012-04-04-12-43-57.html

Στην περιοχή του Ασφονδυλίτη, στην Έξω Μεριά της Αμοργού, τα βράχια μαρτυρούν την ύπαρξη ενός παράξενου ανθρώπου που έζησε εκεί στις αρχές του 20ού αιώνα. Του Μιχάλη Νικήτα Ρούσσου που κέντησε με το βελόνι του πάνω στις πέτρες την ιστορία του. Την ιστορία ενός ανθρώπου που ήθελε να πετάξει αλλά δεν είχε γερά πόδια. Λέγεται πως ο Μιχάλης Ρούσσος γεννήθηκε αρτιμελής αλλά εξ αιτίας μιας ασθένειας τού στερήθηκε η κίνηση στα κάτω άκρα. Κάποιοι λένε ότι αυτό οφειλόταν στις νεράϊδες που τον τιμώρησαν, όταν ήταν ακόμη νέος, επειδή κρυβόταν μέσα στις ξερολιθιές για να τις βλέπει όταν χόρευαν γυμνές στα αλώνια. Πέρασε έτσι όλα τα χρόνια, μέχρι τον θάνατό του, σερνάμενος στις αυλές των σπιτιών και τους δρόμους του Ασφονδυλίτη και για να τον θυμούνται οι άνθρωποι σήμερα άφησε αναρίθμητα κεντήματα στις πέτρες της γης και στα λιθάρια των τοίχων, στα σπίτια και στις μάντρες.

Όταν, χαράματα, επιβιβαστήκαμε στο πλοίο που θα μας μετέφερε στον Πειραιά, μαζί με την Αμοργό αφήναμε πίσω και ένα κομμάτι της καρδιάς μας. Γιατί είναι αλήθεια ότι κάθε νησί αυτού του υπέροχου γαλάζιου Αρχιπελάγους έχει την δική του ομορφιά, την δική του Αλήθεια, τους δικούς του αυθεντικούς, φιλόξενους και υπέροχους ανθρώπους. Γιατί κάθε γωνιά αυτής της υπέροχης χώρας θέλει και της αρέσει να αντιστέκεται στον βούρκο και την λησμονιά που της επιφυλάσσουν αμνήμονες, ηλίθιοι και επίορκοι ηγετίσκοι και βολευτάδες...