Rib and Sea

Επιμέλεια : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Βούλιαξε, διελύθη, σχεδόν, εις τα εξ ων συνετέθη, ξεχάστηκε. Έτσι την βρήκε ο Ανδρέας Φουράκης όταν αποφάσισε να την ξυπνήσει από τον βαθύ λήθαργό της και να την επαναφέρει στη ζωή. Και τότε άρχισε ο μακρύς και επίπονος αγώνας, η μεγάλη προσπάθεια ανακατασκευής, με την πολύτιμη βοήθεια του Χανιώτη καραβομαραγκού Γιώργου Μυλωνάκη. Πρόκειται για μια εγκαταλελειμμένη χανιώτικη γαίτα που καμαρώνει πια μέσα στα νέα της ρούχα και αυτοσυστήνεται με το καινούργιο της όνομα : "Αργυρώ".

Την είδα έξω από το κατάστημα των Φουράκηδων στα Χανιά, στολισμένη, με τα καλά της, φρεσκοβαμμένη, με τα εκατοντάδες λεντάκια να την φωτίζουν σαν ένα αλλοιώτικο αλλά υπέροχο δένδρο Χριστουγέννων βγαλμένο απ' το παρελθόν και αποσβολώθηκα, κάνοντας αυθόρμητα αναδρομή στο υπέροχο χρονογράφημα του φίλου μου, που είχα δημοσιεύσει στο "Rib and Sea" τον Μάρτιο του 2013 με τίτλο : "Μια ψαρόβαρκα, ένας ψαράς, μια ιστορία" : http://www.ribandsea.com/articles/946-2013-03-05-13-05-34 

Αυθόρμητα, λοιπόν, είπα στον Ανδρέα :

"Φίλε, θέλω να μου μιλήσεις γι' αυτή την ψαρόβαρκα...".

"Μόνο γι' αυτήν θέλεις να σου μιλήσω;", ρώτησε εκείνος. "Για το ιστορικό σχολείο μας και τις περιπέτειες του ποταμού Ιάρδανου δεν θέλεις να σου μιλήσω; Έχω να σου πω πολλά...".

"Όλα θα τα πούμε. Το καθένα στην ώρα του. Τώρα θα μιλήσουμε για την "Αργυρώ", του απάντησα, και άρχισε το παραμύθι...

Άρχισε να μιλάει ο Ανδρέας και όσο η ιστορία προχωρούσε το πρόσωπό του φωτιζόταν, θαρρείς, από ένα παρελθόν που προσπαθεί με νύχια και με δόντια να κρατήσει ζωντανό. Άρχισε να μου μιλάει για τα χάλια της ψαρόβαρκας και πώς την βρήκε βουλιαγμένη, ξεχασμένη, σπασμένη, έτοιμη να ξεψυχήσει. Άρχισε να μου εξιστορεί τις χειρουργικές επεμβάσεις στις οποίες υπεβλήθη από τα επιδέξια χέρια του Γιώργου Μυλωνάκη. Πώς έπρεπε να ταιριάξουν ακριβώς τα νέα στραβόξυλα στα σπασμένα πλευρά της γαίτας, που υπέμενε καρτερικά λες και μάντευε το επιτυχημένο αποτέλεσμα. Πώς έπρεπε να δώσουν το φιλί της ζωής στον μονοκύλινδρο "Αποστολίδη", ελληνικής κατασκευής, ποιος ξέρει ποιας δεκαετίας. Του '40, του '50; "Παρ' όλα αυτά εκείνο το θηρίο, μετά από την εξάμηνη παραμονή του στον βυθό, μόλις το ανασύραμε και το βάλαμε εμπρός, λειτούργησε!", λέει ο Ανδρέας.

Τον ρωτώ, αν και μαντεύω την απάντηση, τι ήταν αυτό που τον έκανε να αποφασίσει να ζωντανέψει το ρημαγμένο κουφάρι της χανιώτικης γαίτας.

"Είναι χρέος μας να προσπαθήσουμε να διαιωνίσουμε μια ελληνική πολιτιστική κληρονομιά που δεν πρέπει να χαθεί", απαντά ο Ανδρέας. "Οφείλουμε πολλά στη Θάλασσα εμείς οι Έλληνες. Δυστυχώς η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει τα σκάφη αυτά υπό διωγμόν. Κοίταξε τι γίνεται με τα ψαροκάϊκα, οι ιδιοκτήτες των οποίων εισπράττουν την επιδότηση για να παραδώσουν τις αλιευτικές τους άδειες. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει απαραιτήτως να καταστραφεί ολοσχερώς το σκάφος!".

Τα λέει αυτά κι' εγώ θυμάμαι ένα σχετικό άρθρο που είχα γράψει παλαιότερα στο "Rib and Sea" : http://www.ribandsea.com/waves/645-2012-03-08-07-01-29

Μοιάζει να ταξιδεύει ήδη ο Ανδρέας με την αναγεννημένη γαίτα του, στην οποία έδωσε το όνομα της εγγονής του. "Αργυρώ". Το βλέπεις στο πρόσωπό του καθώς περιγράφει το λίκνισμά της στο νερό, τον θαυμασμό όσων την βλέπουν αγκυροβολημένη σε κάποιο κολπάκι με το πανάκι της. "Έχουν ένα μαγικό τρόπο να εναρμονίζονται τα σκάφη αυτά με το περιβάλλον", λέει, και συνεχίζει :

"Προσπαθήσαμε, και νομίζω πως το καταφέραμε, να διατηρήσουμε τον αυθεντικό χαρακτήρα και τον εξοπλισμό της βάρκας, αν και αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο σε μια εποχή που κυριαρχεί η πλαστικούρα και τα περισσότερα από τα παλιά ξύλινα σκάφη έχουν καταστραφεί ή αλλοιωθεί. Αν έχεις πάντως τη θέληση και το μεράκι μπορείς να συντηρήσεις ένα τέτοιο σκάφος, μολονότι αυτό μεταφράζεται σε πολύ χρόνο, κόπο και χρήματα. Όταν το βάφεις και το καλαφατίζεις νομίζεις ότι ζεις σε μια άλλη εποχή, ότι ξαναζείς στο παρελθόν. Είναι η αμοιβή σου επειδή σου δίνεται η δυνατότητα να κάνεις ένα νοσταλγικό ταξίδι σε μια άλλη εποχή, τότε που όλα ήταν ίσως πιο δύσκολα αλλά,συγχρόνως, πιο απλά, πιο ρομαντικά, πιο αγνά, πιο γαλήνια. Όταν το ρίξω στο νερό για το πρώτο της ταξίδι, μετά την ανακατασκευή της, θα σου τηλεφωνήσω να έρθεις και συ. Αν θέλεις βέβαια".

"Και το ρωτάς; Περιμένω με ανυπομονησία το τηλεφώνημά σου. Να πάμε για ψάρεμα και μετά σε μια ήσυχη παραλία, να αράξουμε και να βάλουμε φωτιά για να ψήσουμε όσα πιάσαμε", του απάντησα, καθώς του ευχόμουν καλή χρονιά...

Τεχνικά στοιχεία της συγκεκριμένης χανιώτικης γαίτας.

Μήκος : 5,5 μ.
Πλάτος : 1,87 μ.
Υλικά : Μουριά, πεύκο, μαόνι.
Έτος ναυπήγησης : 1960
Βάρος : 800 κιλά.
Χρήση : Κατάλληλη για καθετή, παραγάδια, δίχτυα, συρτή, με μεγάλη ικανότητα μεταφοράς φορτίου, μεγάλη σταθερότητα και γλυκειά πλεύση.
Μετασκευάστηκε, κατά τον παραδοσιακό τρόπο, από τον καραβομαραγκό Γιώργο Μυλωνάκη.
Κινητήρας : Αποστολίδη, 5,5 hp, υδρόψυκτος, μονοκύλινδρος, μιζοδύναμη, μηχανική ρεβέρσα. Για την ανακατασκευή του έγινε αμμοβολή, ρεκτιφιέ, αλλαγή ελατηρίων, φλαντζών, μπεκ και φαβή.
Καύσιμο : Πετρέλαιο.
Ταχύτητα : 6 κόμβοι.

Ορολογία.

Άλτα : Ψηλά.
Αμυργιαλός : Είδος μαλλιαρού κάβουρα.
Αντένα : Επίμηκες ελαστικό ξύλο που αναρτάται στο κατάρτι και φέρει το ιστίο.
Ατζί : Κνήμη, γάμπα.
Αφράτο : Υδρόφιλο φυτόμε το οποίο φτιάχνουν ψάθα για καρέκλες.
Βαρκαλάς : Τύπος σκάφους.
Γαίτα : Τύπος σκάφους.
Γιούσουρι : Μαύρο κοράλι.
Γολέτα : Τύπος σκάφους.
Θολάμι : Η τρύπα του χταποδιού.
Καβούσι : Ξύλινη βάσηπάνω στην κουβέρτα περιμετρικά του χώρου που θα γίνει ταμπούκι.
Καλαφάτισμα : Η διαδικασία φραξίματος των αρμών.
Καμάρια : Τοξοειδή ξύλα που διαμορφώνουν τον σκελετό της κουβέρτας από το ένα πλαϊ της βάρκας μέχρι το άλλο.
Καμπούνι πλώρης : Το υπερυψωμένο από την συνέχεια της κουβέρτας τμήμα της πλώρης.
Καπάρο : Προκαταβολή.
Καρμανιόλα : Μεγάλος σάρακας για χρήση από δύο άτομα για κοπή μεγάλων κορμών ή διαμόρφωση αυτών σε σανίδες.
Καρνάγιο : Ναυπηγείο.
Καστανιόλες : Ξύλινοι ντάκοι στην κουπαστή για τοποθέτηση σκαρμών για κουπιά.
Κατρακύλια : Κυλινδρικά ξύλα για την ανέλκυση και καθέλκυση του σκάφους.
Κέρκελος: Χαλκάς, κρίκος.
Κόντρα καρίνα : Μονοκόμματο λεπτό ξύλο από πλώρη ως πρύμνη για προφύλαξη της καρίνας.
Κόπανος : Ξύλινο ρόπαλο.
Κοράκιο : Η αρχή της καρίνας που προεξέχει της πλώρης.
Κουβέρτα : Το επάνω μέρος της βάρκας, το κατάστρωμα.
Κουτουράδα : Στην τύχη.
Λαγουδέρα : Το οριζόντιο ξύλο-μοχλός που κινεί το τιμόνι.
Λάμνει : Κάνει κουπί.
Λώροι : Τα πλαϊνά σανίδια που ντύνουν εσωτερικά τη βάρκα πάνω από τα στραβόξυλα.
Μαζάρι : Λεπτός σπάγγος που ενώνει το παραγάδι με τη σημαδούρα.
Μάνα : Το μακρύ τμήμα νήματος του παραγαδιού.
Μερεμετίσματα : Μικρές επιδιορθώσεις.
Μιας λογής : Ενός είδους, όμοια.
Μουστάκι : Μόρφωμα από πλεγμένο σχοινί εν είδη πετάλου.
Μουστερής : Πελάτης.
Μπούνια : Μικρές τρύπες (μάτια) για να φεύγει το νερό που πέφτει στην κουβέρτα.
Μπρατσόλια : Ξύλινες βασεις που ακουμπούν και στηρίζονται τα καμάρια με τα στραβόξυλα.
Μπρίκι : Τύπος σκάφους.
Μπριτσόβολας ή πεζόβολο : Στρογγυλό δίχτυ με βάρη στην περίμετρο που το πέταγαν με το χέρι σε ρηχά νερά.
Μπυθιαχτά : Συμπιεστά.
Νομείς : Στραβόξυλα.
Ντορμπάς : Χοντρό ύφασμα από κατσικότριχα.
Ξαργεί : Καθυστερεί σκοπίμως.
Ορμιά : Λεπτό νήμα.
Παλαμάρι : Χοντρό σχοινί.
Παλάμη : Το κυρτό μέρος τη βάρκας που βρέχεται (γάστρα).
Πανιόλα : Στραγκλιές ακάρφωτες για να μπορούν να βγαίνουν, να καθαρίζεται η βάρκα και να γίνεται έλεγχος για νερά από το κοίτος.
Παπαδιά : Ο καθρέπτης της πρύμνης.
Παράμαλο : Το κοντό νήμα του παραγαδιού που φέρει το αγκίστρι.
Παραπέτο : Το μαδέρι που δίνει ύψος στην κουπαστή.
Πέτσωμα : Διαδικασία τοποθέτησης οριζόντιων σανίδων που σχηματίζουν τη γάστρα, ντύσιμο του σκελετούμε σανίδες.
Πίτυς : Κουκουναριά.
Πλουμί : Διακοσμητικό.
Ποδόσταμο πλώρης : Το μπροστινό τμήμα της καρίνας.
Ποδόσταμο πρύμνης : Το πίσω τμήμα της καρίνας.
Πρυμάτσα : Πλάγιο σχοινί.
Πυρόβολο : Παλαιός τύπος αναπτήρα με τσακμακόπετρα και μακρύ πλεκτό βαμβακερό φυτίλι χωρίς φλόγα.
Πύτικας : Στυπτικό υγρό παρασκευασμένο από φλούδα πεύκου και νερό.
Ρότα : Η πορεία του σκάφους.
Σκαρμός : Ξύλινη σφήνα που προεξέχει από τον ντάκο κι' επάνω της δένεται το κουπί.
Σκάρωμα-σκάρμωμα : Ναυπήγηση.
Σκιανάδα : Ίσκιος, σκιά.
Σκούνα : Τύπος σκάφους.
Σοτρόπι : Μακριά μονοκόμματη σανίδα στο κέντρο, εσωτερικά της βάρκας, από πλώρη μέχρι πρύμνη πάνω από το δέσιμο των νομέων (στραβόξυλα) με την καρίνα.
Σπράγκα : Αχινοκουτάλα.
Στανιάρισμα : Το πρήξιμο των ξύλων.
Στραβόξυλα : Τα πλάγια ξύλα που σχηματίζουν τη γάστρα της βάρκας.
Στραγκλιές : Τα κάτω ξύλα που πετσώνουν εσωτερικά τη βάρκα και διαμορφώνουν το πάτωμα ενισχύοντας τα στραβόξυλα.
Σύψωμο : Κάθετο ξύλο πίσω από την καρίνα της πλώρης και της πρύμνης που καρφώνουν τα σανίδια του πετσώματος.
Ταμπούκι : Κενός χώρος σφραγιζόμενος.
Τρεχαντήρι : Τύπος σκάφους.
Τρυπητά : Στον ίδιο ρόλο με τα χτένια, χωρίς δόντια όμως αλλά με τρύπες της διαμέτρου των στραβόξυλων για να περνούν αυτά μέσα.
Τσαμαδούρια : Σημαδούρες.
Φουρκέτες : Ξύλινες ή σιδερένιες διχάλες κατά μήκος της κουπαστής για να συγκρατούν εργαλεία της βάρκας, όπως καμάκι, απόχη, τσαμαδούρια κ.λπ.
Φτιάξη : Κατασκευή.
Χαλός : Σκέλος.
Χαράκωμα : Το μπέρδεμα στα βράχια του βυθού.
Χλάπα : Η μάτιση για την επιμήκυνση των οριζοντίων στραβόξυλων προς τα πλαϊνά της βάρκας.
Χταποδολάϊνο : Στρογγυλό, μικρό πήλινο λαίνι, που αρέσκεται το χταπόδι να χρησιμοποιεί σαν θαλάμι και για τον λόγο αυτό χρησιμοποιείται σαν παγίδα.
Χτένια : Μονοκόμματες σανίδες εφαπτόμενες στην κουβέρτα που αγκαλιάζουν τα στραβόξυλα δένοντάς τα μεταξύ τους και με την κουβέρτα.

Ευχαριστούμε την "ΑΝΕΚ LINES" που μας έδωσε την δυνατότητα να ταξιδεύσουμε δωρεάν στα Χανιά.

Δημοσιεύω εδώ το σχόλιο που έκανε ο καλός μου φίλος και ωκεανοπλόος Γιώργος Γκρίτσης, σχετικώς με αυτά που ειπώθηκαν (στη συζήτηση που έκανα με τον Ανδρέα Φουράκη) για τις επιδοτήσεις της Ε.Ε. και την υποχρεωτική καταστροφή των ψαροκάϊκων.

Αγαπητέ Ιωσήφ,

Επίτρεψέ μου να κάνω μια διόρθωση σ' αυτά που ειπώθηκαν στη συνέντευξη που σου έδωσε ο φίλος σου Ανδρέας Φουράκης, σχετικώς με την καταστροφή των ψαροκάϊκων και τις επιδοτήσεις που εισπράττουν οι ιδιοκτήτες τους για την απόσυρση των αδειών αλιείας που έχουν στην κατοχή τους.

Η Ευρωπαική Ένωση επιδοτεί πράγματι τους αλιείς που εγκαταλείπουν την παράκτια αλιεία. Αυτοί οφείλουν να παραδώσουν την επαγγελματική άδεια και αποζημιώνονται εάν αποχαρακτηρίσουν το σκάφος (σε τουριστικό, ιδιωτικό, κ.λπ.) οπότε μπορούν να το πουλήσουν σε ιδιώτη, ίδρυμα κ.λπ. ή, εναλλακτικά, εαν δεν βρουν αγοραστή και δεν επιθυμούν οι ίδιοι να κρατήσουν το σκάφος σαν ιδιωτικό αναψυχής, οφείλουν να το καταστρέψουν, οπότε η αποζημίωση πληρώνεται διπλή.

Ας σταματήσει λοιπόν επιτέλους το κλαψουριάρικο "η Ε.Ε. καταστρέφει τα όμορφα καίκια μας"! Εάν αγαπούσαμε πράγματι τόσο τα καίκια μας, θα τα κρατούσαμε οι λάτρεις τους για ιδιωτική χρήση.

Όσο για την κατάντια της αλιείας, αυτή, όπως γνωρίζεις, οφείλεται στην ψηφοθηρική πολιτική ενάντια στην ίδρυση "θαλασσίων πάρκων" μεγάλων διαστάσεων για την αναζωογόνηση των αλιευμάτων και το τεμπελχανείο που λέγεται ελληνική ακτοφυλακή/έλεγχος αλιείας.

Καλή χρονιά
Γιώργος Γκρίτσης

Υπήρξε όμως απάντηση από τον Ανδρέα Φουράκη, την οποία δημοσιεύω κι' αυτήν για να τηρηθούν ίσες αποστάσεις. Για να είμαι ειλικρινής, μετά από πολλή σκέψη, συμφωνώ με την άποψη του Ανδρέα Φουράκη, όσο τουλάχιστον διαφεντεύουν τις τύχες μας  Έλληνες και Ευρωπαίοι ηγέτες αυτού του ελεεινού φυράματος. Όταν ο πολιτισμός και η παράδοσή μας παύσουν να είναι τα εύκολα θύματα ανιστόρητων και προδοτών πολιτικών, όταν η πεντάμετρη χανιώτικη γαίτα παύσει να είναι τεκμήριο διαβίωσης και να επιβαρύνεται με φόρο πολυτελούς διαβίωσης, τότε θα συμφωνήσω με τον Γιώργο Γκρίτση.

Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Φίλε Ιωσήφ,

Σε ευχαριστώ για το άρθρο σου σχετικά με τη χανιώτικη γαϊτα. Ο ιδιαίτερος τρόπος που εσύ ξέρεις και παρουσιάζεις ένα θέμα ίσως δώσει το ερέθισμα σε κάποιους ρομαντικούς, όπως εσύ κι εγώ, να διασώσουν και να υιοθετήσουν ένα παραδοσιακό σκαρί στο μέλλον. Κυρίως όμως φίλε, σε ευχαριστώ για την ευαισθησία και εμμονή σου για θέματα πολιτισμού, ιστορίας, περιβάλλοντος και τέχνης, γιατί δίνεις λόγο με τη δικιά σου γλώσσα σε ανθρώπους που δεν έχουν την ευκαιρία να εκφραστούν αλλά και το ωραίο συναίσθημα ότι δεν είναι μόνοι που αποθησαυρίζουν τις ιδέες τους.

Συμφωνώ με τα σχόλια του φίλου σου Γιώργου Γκρίτση, αλλά εκ του αποτελέσματος κρίνω εγώ τα πράγματα. Θέλω να πω, ποιος ταλαιπωρημένος και χρεοκοπημένος επαγγελματίας ψαράς, που αναγκάζεται να εγκαταλείψει το επάγγελμα, δεν θα προτιμήσει την ολοκληρωτική καταστροφή του σκάφους του παίρνοντας διπλάσια αποζημίωση παρά να το πουλήσει σε εξευτελιστική τιμή και να το πάρει ποιός; Ένας που θα το φορτωθεί σαν τεκμήριο πολυτελούς διαβίωσης, που θα πληρώνει εφορία, λιμανιάτικα, μεταφορές, πάρκινγκ, συντήρηση κ.λπ.;

Γι΄αυτό η παγίδα λειτουργεί αποτελεσματικά και το σύνολο σχεδόν των σκαφών καταστρέφεται στον βωμό της ανάγκης και του χρήματος. Αλλά και πάλι αποτέλεσμα δεν υπάρχει, κατά τη γνώμη, μου γιατί η παράκτια αλιεία καταληστεύεται από "επαγγελματίες" ερασιτέχνες, με γρήγορα και σύγχρονα μέσα, που δεν ελέγχονται επαρκώς και αποτελεσματικά και που τα αλιεύματά τους υπερβαίνουν αυτά των επαγγελματιών αλιέων που έχουν απομείνει.

Σε ευχαριστώ για όλα και σου υπόσχομαι το ρομαντικό ταξίδι που επιθυμείς.

Ανδρέας Φουράκης.