Rib and Sea

Θυμάται και σχολιάζει ο Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Γυάρος ή Γιούρα. Την ονόμασαν επίσης Νταχάου, Βαστίλλη, θανατονήσι, νησί του διαβόλου. Δεκαεπτά τετραγωνικά χιλιόμετρα, όλα κι' όλα. Μια πέτρα, θαρείς, ριγμένη στο πέλαγος, ανάμεσα στη Σύρο, την Τήνο και τη Τζιά. Χώμα στεγνό, άνυδρο, σκιά πουθενά. Πέτρες μονάχα, αγκάθια, ανελέητη τραμουντάνα. Όλη μέρα ο ήλιος καίει και πυρώνει το χώμα και τις πέτρες. Σκληρό φως, σκληρός τόπος, για φαντάσματα, όχι γι' ανθρώπους. Είναι τόσο θλιβερό το παρελθόν και το βάρος μαζί που κουβαλάει ο τόπος αυτός, που δεν σου κάνει καρδιά να μείνεις εκεί και να διανυκτερεύσεις, να κολυμπήσεις, να διασκεδάσεις. Περνάς και φεύγεις, μένοντας άναυδος στη θέα του τεράστιου, βουβού πια, κτιρίου των φυλακών, που έκτισαν πέτρα πέτρα οι ίδιοι οι εξόριστοι, και εύχεσαι να μην ακουστούν ποτέ πια εκεί ανθρώπινες κραυγές πόνου και απόγνωσης...

Για πρώτη φορά αναφέρθηκε στη Γυάρο ο Θεόφραστος, τον τρίτο αιώνα π.Χ. Ο φιλόσοφος απ' τη Λέσβο αναφέρει ότι το νησί ερημώθηκε όταν τα ποντίκια έδιωξαν τους ανθρώπους! Στα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά χρόνια η Γυάρος υπήρξε τόπος φυλακής, εξορίας και ορμητήριο πειρατών. Φαίνεται πως τις δύο πρώτες ιδιότητες τις άφησε η Γυάρος επαχθή παρακαταθήκη στους μετέπειτα δικτάτορες, κάθε είδους, οι οποίοι πίστεψαν πως εκεί θα μπορούσαν να εξορίσουν, να φιμώσουν, να τιμωρήσουν, να πνίξουν στο αίμα τους αντιφρονούντες...

Έτσι, αρχής γενομένης από τις 11 Ιουλίου 1947 και σε όλη τη διάρκεια του εμφυλίου, η Γυάρος θα λειτουργήσει σαν τόπος εξορίας πολιτικών κρατουμένων, συμπληρώνοντας μαζί με τον Άη Στράτη, τη Μακρόνησο, την Ικαρία, τη Λέρο, το Τρίκερι, την Ανάφη, τη Φολέγανδρο, τη Σαμοθράκη, τη Λήμνο, τη Γαύδο και τα Κύθηρα, τον κατάλογο των θλιβερών "θερέτρων" για τους αντιφρονούντες και τους κομμουνιστές.

Τα επόμενα χρόνια θα εξοριστούν στη Γυάρο πάνω από 18.000 πολιτικοί κρατούμενοι,  βασανισμένοι, άρρωστοι, εξαθλιωμένοι, ζωντανοί νεκροί. Πολλοί χάθηκαν κατά την διάρκεια εκείνων των χρόνων. Άλλοι πέθαναν, μη μπορώντας να αντέξουν τις κακουχίες και τα βασανιστήρια, άλλοι παραδόθηκαν σε κάποια αρρώστια και άλλοι λέγεται πως πνίγηκαν στη θάλασσα, στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν. Λιγοστοί τάφοι, ρημαγμένοι σταυροί, υποτυπώδη σημάδια χωρίς ξεκάθαρη "ταυτότητα", με αρκετά πτώματα να αγνοούνται...

Αυτούς τους νεκρούς τιμούν κάθε χρόνο τα μέλη του Συλλόγου "Γυάρος - Ιστορική Μνήμη", εξορκίζοντας τις μαύρες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, περπατώντας στα μονοπάτια του πόνου και του αίματος και καταθέτοντας λίγα λουλούδια στους  τάφους των δικών τους ανθρώπων, που άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή. Λαός, άλλωστε, που δεν έχει μνήμη, κινδυνεύει να επαναλάβει τα ίδια λάθη, να βιώσει τον ίδιο πόνο...

Μέλη της "Φυσιολατρικής Λέσχης Φίλων Φουσκωτού Σκάφους Ναυτίλος" έδωσαν το παρόν στο μνημόσυνο του Σεπτεμβρίου 2003, ανταποκρινόμενα στην πρόσκληση του δ.σ. του Συλλόγου "Γυάρος - Ιστορική Μνήμη". Δεν θα ήθελα να πω περισσότερα. Η εικόνα, άλλωστε, μιλάει μόνη της...