Rib and Sea

Επιμέλεια : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Με αφορμή ένα πρόσφατο τηλεφώνημα αναγνώστη θα επιχειρήσω να δώσω στο άρθρο αυτό μερικές χρήσιμες πληροφορίες και μερικές βασικές, κατά κάποιο τρόπο, συμβουλές, σχετικώς με την παροχή βοήθειας στη θάλασσα. Το να ανατρέξει βεβαίως κανείς στη σχετική βιβλιογραφία ή στα Φ.Ε.Κ., όπου έχουν δημοσιευτεί τα σχετικά προεδρικά διατάγματα, είναι πολύ απλό. Το διαδίκτυο προσφέρει άλλωστε απλόχερα τέτοιου είδους πληροφορίες. Αρκεί ο ενδιαφερόμενος να αναζητήσει την πληροφορία που επιθυμεί επιλέγοντας τις κατάλληλες λέξεις σε μια από τις μηχανές αναζήτησης. Υπάρχει όμως τότε, αφ' ενός μεν ο κίνδυνος να χαθεί στους δαιδαλώδεις διαδρόμους της νομοθεσίας ή να χάσει αφ' ετέρου την ευκαιρία να διαβάσει το άρθρο αυτό στο προσφιλές του (ελπίζω) "Rib and Sea"! Θα επιχειρήσω λοιπόν να απλοποιήσω τα πράγματα, παίρνοντας το "ρεζουμέ" της ισχύουσας νομοθεσίας και ανάγοντάς το στη δική μας-σας περίπτωση.

Η παροχή βοήθειας στη θάλασσα είχε παλαιότερα την γενική ονομασία "ναυαγιαίρεση". Ναυαγιαίρεση όμως υπάρχει στην περίπτωση κατά την οποίαν παρέχεται βοήθεια σε ένα σκάφος που έχει εγκαταλειφθεί ή ναυαγήσει. Τι γίνεται σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις όπου η ακινητοποίηση του σκάφους και ο κίνδυνος μπορεί να προέρχονται από βλάβη του πηδαλίου, αδυναμία αποστράγγισης των νερών, που έχουν τυχόν κατακλύσει το σκάφος, ηλεκτρικό black out, βραχυκύκλωμα, βλάβη του κινητήρα, απουσία ή βλάβη εφεδρικού κινητήρα ή, ακόμη, ακινητοποίηση από έλλειψη καυσίμου; Τα τελευταία λοιπόν χρόνια επικράτησε ο όρος "επιθαλάσσια αρωγή", ο οποίος αναφέρεται στην βοήθεια που θα παράσχει ένα παραπλέον σκάφος σε ένα άλλο, το οποίο ακινητοποιήθηκε εξ αιτίας κάποιας από τις βλάβες ή ζημιές που αναφέρθηκαν πιο πάνω και του οποίου ο κυβερνήτης και το πλήρωμα δεν εγκατέλειψαν το σκάφος τους, αλλά εξέπεμψαν σήμα κινδύνου.

Θα ήθελα όμως, προτού μπω στο κυρίως θέμα, να ξεκαθαρίσω ότι η παροχή βοήθειας στη θάλασσα, είτε αυτή παρέχεται από ερασιτεχνικά είτε από επαγγελματικά σκάφη που δεν είναι ναυαγοσωστικά (ρυμουλκά κλπ.), είναι πρωτίστως υποχρέωση που πηγάζει μέσα από τη ναυτική συνείδηση, και μετά θέμα οικονομικής συναλλαγής. Αυτή είναι βεβαίως η δική μου άποψη (και όχι μόνο) η οποία αποκτήθηκε μετά από πολλά περιστατικά ρυμούλκυσης και πολυετείς περιπλανήσεις στην αγκαλιά Της. Ακόμη και αν πρόκειται για τον ίδιο  σας τον εχθρό, θα πρέπει να σκεφτείτε ότι, σε περίπτωση που κινδυνεύει και έχει καλέσει βοήθεια, δεν έχετε το δικαίωμα να προσπεράσετε, θεωρώντας ίσως πως έτσι τον "τιμωρείτε", γιατί μπορεί κάποια στιγμή να βρεθείτε εσείς στη θέση του...

Το Προεδρικό Διάταγμα του 1983 (Φ.Ε.Κ. 24 Α/83) προβλέπει τις προϋποθέσεις άσκησης της κατ' επάγγελμα ναυαγόσωσης από ειδικά ναυαγοσωστικά πλοία που παρέχουν τις υπηρεσίες τους στα ελληνικά χωρικά ύδατα και φέρουν την ελληνική σημαία. Αναφέρεται όμως και στην ευκαιριακή ή έκτακτη επιθαλάσσια αρωγή που είναι δυνατόν να προσφέρουν πλοία, που δεν είναι ναυαγοσωστικά, προκειμένου να αποτραπεί άμεσος και σοβαρός κίνδυνος για το ίδιο το πλοίο ή τους επιβαίνοντες. Η εκτίμηση της καταλληλότητας του πλοίου που παρέχει την αρωγή σ'αυτή την έκτακτη περίπτωση, καθώς και η επιλογή του πλέον κατάλληλου, αν υποτεθεί ότι προστρέξουν για παροχή βοήθειας περισσότερα του ενός, αφήνεται στην κρίση του κυβερνήτη του πλοίου που κινδυνεύει. Αυτός ωστόσο που προβλέπει τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια καθορισμού της αμοιβής (σώστρα) είναι ο Κώδικας του Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου. Στην ουσία ΔΕΝ υπάρχει συγκεκριμένο ποσοστό αμοιβής κατοχυρωμένο νομοθετικώς. Η αμοιβή, αν αυτή δεν συμφωνηθεί εκ των προτέρων, καθορίζεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, και το ύψος της ορίζεται με δικαστική απόφαση. Τα κριτήρια αυτά είναι π.χ. οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η ναυαγόσωση, ο χρόνος που διήρκησε αυτή, το προσωπικό που απασχολήθηκε, η αξία του σκάφους που κινδύνευε ή ρυμουλκύθηκε, αλλά και η αξία αυτού που παρέσχε την βοήθεια, οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες, ο βαθμός κινδύνου (πυρκαϊά, βύθιση κλπ.) και άλλα.

Όπως ανέφερα και πιο πάνω είναι δυνατόν το ύψος της αμοιβής να συμφωνηθεί εκ των προτέρων και με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει διάσωση. Κατά το Αγγλικό Ναυτικό Δίκαιο "ουδεμία αμοιβή καταβάλλεται αν δεν υπάρξει διάσωση" (No cure, no pay).

Πρακτικώς τώρα, στη γλώσσα μας. Αφού μιλάμε για φουσκωτά σκάφη, τα πράγματα είναι πιο απλά. Πρώτον γιατί κατά τεκμήριο τα σκάφη αυτά είναι αβύθιστα, άρα το πλήρωμά τους δεν κινδυνεύει άμεσα σε περίπτωση μηχανικής βλάβης και, δεύτερον, γιατί μία βοηθητική μηχανή θα έλυνε το πρόβλημα χωρίς άλλες παρενέργειες. Δεν μιλάμε βεβαίως για την ακραία περίπτωση ρήξης της γάστρας ή έκρηξης και εκδήλωσης πυρκαϊάς λόγω διαρροής ή βραχυκλώματος. Σε μια τέτοια περίπτωση ο κυβερνήτης δεν έχει παρά να κρατήσει όση ψυχραιμία διαθέτει, γιατί αυτή είναι η σημαντικότερη υπηρεσία που μπορεί να προσφέρει στον εαυτό του και στο πλήρωμα, και να ζητήσει βοήθεια μέσω του ασυρμάτου. Όταν καταφθάσει κάποιο σκάφος, καλό είναι, αν βέβαια οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν, να προσυμφωνήσει την αμοιβή ώστε να μην υπάρξουν παράλογες απαιτήσεις αργότερα. Θα πρέπει επίσης να έχει υπ' όψη του ότι, άλλο ρυμούλκυση, άλλο διάσωση! Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερο να σας ρυμουλκύσουν παρά να σας "διασώσουν". Στην πρώτη περίπτωση τα "σώστρα" υπολογίζονται σε μονή, στη δεύτερη περίπτωση σε... διπλή ταρίφα!

Συνιστάται επίσης την όποια συνεννόηση ή συμφωνία κάνετε να την δημοσιοποιήσετε σε συχνότητα του v.h.f. και να προσέξετε ιδιαιτέρως τι θα καταθέσετε στις λιμενικές Αρχές, αφού ολοκληρωθεί η διάσωση ή ρυμούλκυση. Αν ο "σωτήρας" ζητήσει μια περιουσία, προκειμένου να κάνει το αυτονόητο, μη συμφωνήσετε, εάν βεβαίως δεν τίθεται σε άμεσο κίνδυνο το σκάφος ή οι επιβαίνοντες. Σε κάθε περίπτωση υπενθυμίστε του ότι σαν ναυτικός έχει υποχρέωση να σας βοηθήσει χωρίς να εκβιάζει και να εκμεταλλεύεται τις καταστάσεις. Δεν είναι βέβαιο ότι "πιάνει" πάντοτε αυτό, αλλά δεν χάνετε τίποτε να ρίξετε τον "σωτήρα" σας... στο φιλότιμο!

Υπάρχουν πάντως κάποιες ενέργειες τις οποίες μπορείτε να κάνετε, ώστε να ελαχιστοποιήσετε τις πιθανότητες να μείνει το σκάφος σας ακυβέρνητο κι' εσείς να αναγκαστείτε να καλέσετε βοήθεια, όπως : Έχετε πάντοτε μαζί σας εφεδρική ποσότητα καυσίμου. Μην ταξιδεύετε πολύ κοντά στις ακτές, ιδίως εάν αυτές είναι βραχώδεις. Ελέγχετε την υδατοπαγίδα προτού αποπλεύσετε και μετά από κάθε κατάπλου. Ελέγχετε την καλή λειτουργία της αντλίας σεντίνας, ιδίως αν το σκάφος σας δεν είναι αυτοστραγγιζόμενο (και εν στάσει). Βάζετε συχνά σε λειτουργία τον εφεδρικό κινητήρα ώστε να είσαστε βέβαιοι ότι όταν τον χρειαστείτε δεν θα σας προδώσει. Μάθετε πώς να χρησιμοποιείτε την πλωτή άγκυρα. Προετοιμάστε τους επιβαίνοντες για την πιθανότητα μιας ακυβερνησίας και, το κυριότερο, πείτε τους ότι δεν πρέπει σε καμμία περίπτωση να πανικοβληθούν. Έχετε πάντοτε σε ετοιμότητα τον πυροσβεστήρα, ένα φορτισμένο κινητό τηλέφωνο και μια λίστα με τηλέφωνα ανάγκης. Εξαντλείστε κάθε μέσο που θα μπορέσει να δώσει συνέχεια στο ταξίδι σας προτού καλέσετε σε βοήθεια. Ακόμη και μια βάση ιστού, στερεωμένη πάνω στο πλωριό ταμπούκι του σκάφους, σε συνεργασία με ένα ιστίο από windsurf (εύκολα μπορείτε να το έχετε αποθηκευμένο στο σκάφος, δεν πιάνει χώρο), μπορεί να δώσει την λύση σε μια δύσκολη στιγμή.

Εάν είστε εσείς ο κυβερνήτης που θα προστρέξει σε βοήθεια ακινητοποιημένου ή κινδυνεύοντος σκάφους : Βεβαιωθείτε, κατ' αρχάς, ότι έχετε αρκετή ποσότητα καυσίμου για να φθάσετε στο πλησιέστερο ασφαλές λιμάνι γιατί, σε περίπτωση ρυμούλκυσης, η κατανάλωση του κινητήρα σας θα αυξηθεί σημαντικά. Προετοιμάστε ψυχολογικώς το πλήρωμά σας, γιατί η ρυμούλκυση του άλλου σκάφους μπορεί να κρατήσει ακόμη και ώρες. Καλό θα ήταν, επίσης, εφ' όσον υπάρχουν επιβαίνοντες στο ακινητοποιημένο σκάφος να τους πάρετε στο δικό σας κι' εκεί να μείνει μόνο ο κυβερνήτης του ώστε, αφ' ενός μεν να μην ταλαιπωρηθούν, αφ' ετέρου να ρυμουλκύσετε το ελάχιστο δυνατόν βάρος.

Έχετε πάντοτε μαζί σας ένα κάβο ρυμούλκυσης με ένα γάντζο ασφαλείας δεμένο στο ένα του άκρο (θα πάει στον κρίκο ρυμούλκυσης του ακινητοποιημένου σκάφους), και μήκος τρεις τουλάχιστον φορές το μήκος του σκάφους σας. Το σχοινί αυτό θα χρειαστεί βεβαίως και στην περίπτωση που θα σας ρυμουλκύσουν. Φροντίστε να μάθετε, αν δεν ξέρετε ήδη, τους βασικούς κόμπους και, κυρίως, την καντηλίτσα. Δέστε την μία άκρη του σχοινιού ρυμούλκυσης (όχι αυτήν με τον γάντζο) σε σταθερό και ανθεκτικό σημείο της πρύμνης του δικού σας σκάφους (οι δέστρες του σκι είναι ένα τέτοιο σημείο) και φροντίστε ώστε το σχοινί να περάσει και από τα δύο ski hooks του δικού σας σκάφους, δημιουργώντας ένα τρίγωνο, παρόμοιο με αυτό που υπάρχει στο σχοινί του θαλάσσιου σκι, ώστε η δύναμη έλξης να ασκείται στο κέντρο. Με τον τρόπο αυτό και εσείς θα έχετε καλύτερο τιμόνι, και το σκάφος που πρόκειται να ρυμουλκύσετε δεν θα παρασύρεται προς την μία ή την άλλη πλευρά . Στην φωτογραφία που έχει αναρτηθεί στην αρχή αυτού του άρθρου, έγινε ένα λάθος, η ρυμούλκυση ωστόσο εστέφθη με επιτυχία. Ο κυβερνήτης του ακινητοποιημένου σκάφους δεν είχε σχοινί ρυμούλκυσης, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιήσω ένα από τα δικά μου εφεδρικά σχοινιά. Το μήκος του όμως δεν μου επέτρεψε να σχηματίσω το τρίγωνο που περιέγραψα πιο πάνω. Αναγκάστηκα έτσι να το δέσω μονόπαντα (φαίνεται καθαρά στη φωτογραφία).

Βεβαιωθείτε, τέλος, ότι μπορείτε να ρυμουλκύσετε το ακινητοποιημένο σκάφος και μην το κάνετε αν ο καιρός δεν το επιτρέπει ή το ακινητοποιημένο σκάφος είναι πολύ βαρύτερο απ' το δικό σας. Σε μια τέτοια περίπτωση ειδοποιήστε μέσω του v.h.f. το πλησιέστερο λιμεναρχείο, στο κανάλι 16 (κινδύνου) ή στο κανάλι 12, και μην φύγετε από εκεί αν δεν καταφθάσει άλλο καταλληλότερο σκάφος. Η παρουσία σας θα λειτουργήσει με ευεργετικό τρόπο στην ψυχολογία των επιβαινόντων του ακινητοποιημένου σκάφους.

Και κάτι ακόμη. Μην εγκαταλείπετε ποτέ το φουσκωτό και, γι' αυτό, αβύθιστο σκάφος σας, αν δεν υπάρχει πολύ σοβαρός λόγος. Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις κυβερνητών που αντιμετώπισαν μηχανικό πρόβλημα, ενώ το σκάφος τους βρισκόταν κοντά σε κάποια ερημική ακτή. Αγκυροβόλησαν λοιπόν και βγήκαν στην παραλία κολυμπώντας, σε αναζήτηση βοήθειας. Λίγο αργότερα, το σκάφος, "άγνωστο" πώς, αρμένιζε στο πέλαγος! Το καίκι, το οποίο "τυχαίως" περνούσε από εκεί, το ρυμούλκυσε στο λιμάνι και απαίτησε το 50% της αξίας του! Προσοχή λοιπόν στα... "κοράκια" της θάλασσας.