Rib and Sea

Συνέντευξη του κ. Γήση Παπαγεωργίου στον Ιωσήφ Παπαδόπουλο.

Ο κ. Γήσης Παπαγεωργίου έχει καβατζάρει τα εβδομήντα, κι' όμως μοιάζει να διανύει ακόμη τα πρώτα χρόνια της εφηβείας του! Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι από την πρώτη στιγμή που τον συνάντησα, απέκλεισε τον πληθυντικό στις μεταξύ μας προσφωνήσεις! Απόστρατος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού, όπου υπηρέτησε με την ειδικότητα του Μηχανικού, για την οποία, όπως λέει σήμερα χαριτολογώντας, δεν είχε καν τις απαραίτητες γνώσεις! Η θητεία του, σαν διοικητής της Φαρικής Βάσης, και το έμφυτο ταλέντο του στο σκίτσο και την ζωγραφική, του έδωσαν το ερέθισμα να ασχοληθεί με την καταγραφή και αποτύπωση, με σκίτσα και ακουαρέλλες, όλων των Ελληνικών επιτηρούμενων φάρων. Πρόκειται για την πρώτη και μόνη έκδοση για τους φάρους, μετά από την εργασία του Λυκούδη το 1914. Τον συνάντησα στο σπίτι του, στο Παλαιό Φάληρο, ένα από εκείνα τα παραθαλάσσια διαμερίσματα που αρμενίζουν θαρρείς στο πέλαγος, και συζητήσαμε για τη ζωή του και τα πράγματα που αγάπησε.

Ιωσήφ Παπαδόπουλος : Γήση λοιπόν, στον ενικό, αφού δεν μου επιτρέπεις να σου μιλώ στον πληθυντικό, άρχισε σε παρακαλώ να ξεφυλλίζεις το ημερολόγιο της ζωής σου.

Γήσης Παπαγεωργίου : Γεννήθηκα το 1939 μ.Χ. (γελάει) και ξεκίνησα τη μαθητική μου ζωή σε ένα σχολείο της Ν. Σμύρνης. Ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός, πρόεδρος του Αναθεωρητικού, γεννημένος το 1890. Όταν γεννήθηκε η αδελφή μου εκείνος ήταν 55 ετών και τον έχασα όταν ήμουνα 15. Η αδελφή μου μεγάλωσε ουσιαστικά μέσα στο πένθος, γιατί μετά από τρία χρόνια πέθανε και ο αδελφός μας. Το πένθος ήταν "άγριο" τότε, δεν ήταν παίξε γέλασε! Η μητέρα μας φορούσε πλερέζα κι' εγώ μαύρο περιβραχιόνιο στο σχολείο. Τέλος πάντων, πάνε αυτά... Είχα μεγάλο μεράκι που λες με το σχολείο, πολύ καιρό μάλιστα πριν έρθει η ώρα μου να πάω στην πρώτη τάξη του δημοτικού, και έτσι όπως φαινόντουσαν τα πράγματα κάποια στιγμή θα κετέληγα τουλάχιστον πυρηνικός επιστήμων!(γελάει)

Όλη την ώρα έλεγα "να πάω κολείο, να πάω κολείο", έβλεπα και τον μακαρίτη τον αδελφό μου να πηγαίνει στο δημοτικό, ξεκινάω λοιπόν ένα πρωί, πρέπει να ήμουνα τριών ή τεσσάρων ετών, να τον ακολουθήσω! Κάποια πράγματα βεβαίως μου τα λένε σήμερα, αλλά εκείνη την πρώτη μέρα τη θυμάμαι πολύ καλά, όπως και γιατί δεν κατέληξα τελικώς να γίνω πυρηνικός επιστήμων! Το σχολείο ήταν ιδιωτικό και δάσκαλος στην έκτη τάξη ήταν κάποιος Νεσλιχανίδης, ο οποίος είχε έρθει από την Αμερική και του έλειπε και ένα δάκτυλο! Έλεγαν μάλιστα κάποιοι τότε, προσπαθώντας να εξηγήσουν την απώλεια του δάκτυλου, ότι ήταν γκάγκστερ και είχε δραστηριοποιηθεί στην Αμερική την εποχή της ποτοαπαγόρευσης! Η αγωνία όλων των παιδιών ήταν πότε θα έφταναν στην έκτη δημοτικού, που θα είχαν δάσκαλο τον Νεσλιχανίδη, και πώς θα επιβιώσουν! Ήταν φοβερά σκληρός άνθρωπος, φώναζε, και το ξύλο έπεφτε μπόλικο!

Μου έδωσαν λοιπόν μια τσάντα, έβαλαν μέσα και ένα άσχετο βιβλίο... μαγειρικής, και ξεκίνησα για το σχολείο. Ερημιά τότε στη Ν. Σμύρνη, με συνόδευσε η μάνα μου και μια άλλη γυναίκα στο σχολείο δύο τετράγωνα πιο κάτω, να σπουδάσω και, επειδή ήμουν... εγκέφαλος, να γίνω πυρηνικός επιστήμων, μολονότι η πυρηνική ενέργεια δεν είχε ακόμη ανακαλυφθεί! Μπούκαρα λοιπόν στο σχολείο και άρχισα να ανεβαίνω τα σκαλιά. Δίπλα στο κεφαλόσκαλο ήταν το παράθυρο της έκτης, όπου εκείνη τη στιγμή ο Νεσλιχανίδης, Θεός σχωρέστον, φώναζε και κτυπούσε ένα μαθητή επειδή δεν ήξερε την απάντηση σε μια ερώτηση που του είχε υποβάλλει! Βλέποντας αυτή τη σκηνή, παρατάω την τσάντα με το βιβλίο μαγειρικής, και όπου φύγει φύγει! Πού να μιλήσω από εκείνη την ημέρα πια για σχολείο! Τέσσερις με κουβάλαγαν όταν ήρθε αργότερα η ώρα! Και στις πέντε πρώτες τάξεις ζούσα με την αγωνία ότι θα πάω στην έκτη και θα έχω δάσκαλο τον Νεσλιχανίδη!

Ι.Π. : Πώς επέλεξες το στρατιωτικό επάγγελμα; Έπαιξε κάποιο ρόλο σ'αυτή σου την απόφαση το επάγγελμα του πατέρα σου;

Γ.Π. : Μα δεν με ρώτησε κανένας εμένα! Όταν πέθανε ο πατέρας μου, τον Σεπτέμβρη του 1955, φοιτούσα στο πειραματικό σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ήταν στον Άγιο Διοννύσιο. Ψιλοζωγράφιζα τότε. Μετά την κηδεία έπεσαν πάνω στη μάνα μου κάτι αντιστράτηγοι και προσπαθούσαν να την πείσουν να με βάλει στη Σχολή Δοκίμων, με το επιχείρημα ότι ζωγράφιζα και θα μπορούσα να γίνω ναυπηγός. Εμένα ούτε που με ρώτησαν! Το τελευταίο προσόν που χρειαζόταν να έχει άλλωστε κανείς, για να γίνει ναυπηγός, ήταν το σχέδιο! Κάποια στιγμή λοιπόν βρίσκομαι να κάνω φροντιστήριο και να προετοιμάζομαι να δώσω εξετάσεις στη Σχολή Δοκίμων. Σημείωσε δε ότι δεν ήξερα καλά καλά πού ήταν αυτή η Σχολή!

Μπήκα τελικώς στη Σχολή Δοκίμων, ένας Θεός μόνο ξέρει πώς, και εν τω μεταξύ πέθαναν όλοι εκείνοι ο στρατηγοί ώσπου να μπω, οπότε δεν μπορούσα μετά να βγω! Πήρα απολυτήριο τελευταίος και με το ζόρι! Δεν το πήγαινα το "άθλημα". Μετά με έκαναν μηχανικό. Αν με ρωτήσεις τι είναι δίχρονη και τι είναι τετράχρονη μηχανή, δεν ξέρω και δεν μ' ενδιαφέρει! Και αν μου εξηγήσεις, σε λίγα λεπτά θα το έχω ξεχάσει! Ζημιά πάντως, κατά τη διάρκεια της θητείας μου, δεν έκανα! Έκανα όμως αγγαρεία! Μετρούσα τις μέρες μέχρι να φύγω!

Ι.Π. : Σε ποιες μονάδες υπηρέτησες;

Γ.Π. : Σε όποιο καράβι υπήρχε και δεν υπήρχε, υπηρέτησα! Από το 1960 που έγινα σημαιοφόρος, πήρα μεταθέσεις σε αντιτορπιλλικά, κυρίως, και σε αρματαγωγά. Σε καράβια οι μηχανικοί πήγαιναν μέχρι το βαθμό του πλωτάρχη. Μετά μας μετέθεταν σε υπηρεσίες ξηράς. Συνεργεία, τεχνικές διευθύνσεις, καύσιμα κ.λπ.

Ι.Π. : Η χούντα σε βρήκε να υπηρετείς σε καράβι, με άλλα λόγια.

Γ.Π. : Ιδέα δεν είχαμε απ' αυτά! Όχι μόνο εγώ, όλοι μας. Εκτός από κάποιες παλαιότερες γενιές που είχαν προλάβει την εποχή του Μεταξά. Λέγαμε τότε δικτατορία και γελούσαμε! Και, μεταξύ μας, δεν ήταν χούντα αυτή, βλαχοχούντα ήταν! Στο Ναυτικό δεν ενοχληθήκαμε ιδιαίτερα. Κάναμε την πλάκα μας. Στις 21 Απριλίου μάλιστα του '67, ενώ επέστρεφα στην Αθήνα με ένα επιβατηγό καράβι, με πλησίασαν δύο σημαιοφόροι και με ξύπνησαν λέγοντας : "Κύριε Παπαγεωργίου, ξυπνήστε να αναλάβετε την διακυβέρνηση του πλοίου γιατί έγινε στρατιωτική χούντα"! Με έπιασαν τα γέλια... τέλος πάντων... 

Ι.Π. : Η αγάπη σου για τους φάρους πότε και πώς εκδηλώθηκε;

Γ.Π. : Υπηρετούσα στο ΓΕΕΘΑ, το 1980, όταν πήρα μετάθεση για την Υπηρεσία Φάρων, σε εποχή που έπρεπε κανονικά να πάω σε ναύσταθμο για να συμπληρώσω προσόντα διοικήσεως. Πήρα λοιπόν το "μήνυμα" ότι με είχαν για "σχόλασμα"! Από το ΓΕΕΘΑ ήταν τιμή να πας σε τέτοια υπηρεσία, αν ήσουν σε άλλα όπλα. Από το Ναυτικό στην Υπηρεσία Φάρων έστελναν συνήθως όσους προόριζαν στη συνέχεια για "φύσημα". Στην Υπηρεσία Φάρων, πάντως, γνώρισα το αντικείμενο. Ήταν τότε που έκανα τη διαπίστωση πως έχουμε ένα απ' τα μεγαλύτερα φαρικά δίκτυα στον κόσμο! Το θέμα "φάροι" είναι ωραίο και ενδιαφέρον. Βρήκα εκεί ένα αρχείο με φωτογραφίες του 1900-1910. Υπήρχε ένα άλμπουμ, ένα μικρό μουσείο στην Υπηρεσία Φάρων, το οποίο δεν το έβλεπε ποτέ κανείς! Με την πάροδο του χρόνου και το ξεφύλλισμα οι φωτογραφίες είχαν αρχίσει να ξεβάφουν. Είχα δει λοιπόν μια συγκεκριμένη φωτογραφία του φάρου Κρυονερίου Ζακύνθου, ο οποίος μόλις που φαινόταν, και δεν ξέρω πώς μου ήρθε να τον σκιτσάρω γιατί, εκτός απ' τη ξεθωριασμένη φωτογραφία, και ο ίδιος ο φάρος εκείνος είχε καταστραφεί. Κάπως έτσι μου κόλλησε η «πετριά» να αρχίσω να ζωγραφίζω φάρους, σε σκίτσα, ακουαρέλλες, χρωματιστά.

Όταν έφυγα απ' το Ναυτικό, με ακολούθησε και το χούϊ να ζωγραφίζω φάρους. Όντας αργότερα στο διοικητικό συμβούλιο του Ναυτικού Μουσείου, βρήκα κάποια άλλα αρχεία, τα οποία συνδύασα και με υλικό που είχα συγκεντρώσει "δι' εμφανούς κλοπής" στην Υπηρεσία Φάρων, από αρχεία που "ξεκαθάριζαν" και πετούσαν στα σκουπίδια! Αν ποτέ γίνει κάποιο σοβαρό μουσείο θα το παραδώσω αυτό το αρχείο, γιατί δεν μου ανήκει! Μέχρι σχέδια του 18ου αιώνα περιμάζεψα και έσωσα κυριολεκτικώς απ' τα σκουπίδια! Δεν έχω λοιπόν copyright αυτού του υλικού. Απλώς είχα πρόσβαση σ' εκείνο το υλικό, το γλύτωσα και το πρόβαλα!

Παλιά, στους επιτηρούμενους φάρους, όπως τους λέγαμε, υπήρχαν φαροφύλακες οι οποίοι έμεναν μονίμως εκεί και δεν εμπλέκονταν με άλλες υπηρεσίες του Ναυτικού. Εγώ λοιπόν ήμουνα λίγο παράταιρος εκεί πέρα, αφού προερχόμουνα από άλλες υπηρεσίες. Διευθυντής ήταν επί σειρά ετών ο Σιωνίδης, ο οποίος είχε ειδική μονιμότητα, και υποδιευθυντής ο Βρυώνης, ο οποίος πήρε αργότερα τη θέση του πρώτου. Μόνο έτσι δούλευε η Υπηρεσία Φάρων. Μετά καταργήθηκε αυτή η πρακτική και τώρα κάθε δύο χρόνια αλλάζει ο διευθυντής. Όταν είσαι σε ένα καράβι και πας σε ένα άλλο, σε ένα μήνα ενημερώνεσαι και κάνεις τη δουλειά. Η Υπηρεσία Φάρων ανήκε μεν στο Πολεμικό Ναυτικό, αλλά το αντικείμενό της δεν είχε σχέση με τα καράβια. Όταν πήγα εγώ και έμεινα εκεί ένα χρόνο, ώσπου να ενημερωθώ, δήλωσα παραίτηση και έφυγα!

Ι.Π. : Επισκέφτηκες ποτέ κατά την διάρκεια εκείνου του χρόνου κάποιο φάρο;

Γ.Π. : Βέβαια! Κάναμε μια δύο επιθεωρήσεις με τα πλοία της Υπηρεσίας, αλλά τους περισσότερους φάρους τους επισκέφτηκα αργότερα σαν απόστρατος. Ήταν μάλιστα φίλος μου ο διευθυντής και είχα μπει στο καράβι που κάνει τη βόλτα των φάρων. Αργότερα πάλι πήγα με την ΕΡΤ για κάποιο ντοκυμαντέρ και πάντοτε έβρισκα την ευκαιρία να επισκεφτώ με κάποιο τρόπο τους επιτηρούμενους φάρους. Όταν ξεκίνησα το βιβλίο δούλεψα περισσότερο με τις φωτογραφίες. Έπαιρνα τις φωτογραφίες των ερειπίων και προσπαθούσα με τα στοιχεία που είχα να "αναστηλώσω" τον φάρο ζωγραφίζοντάς τον! Σχετική βιβλιογραφία, πλην του Λυκούδη, δεν υπήρχε. Εν ολίγοις, το θέμα των φάρων μου άρεσε και κάποια στιγμή που η εκδοτική εταιρεία "Άμμος" θέλησε να υποστηρίξει την έκδοση ενός τέτοιου βιβλίου, μου ζήτησε το υλικό που είχα συγκεντρώσει. Σκίτσα, παλιές φωτογραφίες, φαροδείκτες, μέχρι και μια παλιά φωτοτυπία από μια και μοναδική δουλειά, που είχε γίνει από τον Λυκούδη, για τους φάρους και εχρονολογείτο από το 1914! Ο Λυκούδης κατέγραψε περισσότερο τα ιστορικά στοιχεία των ελληνικών φάρων, και πρόσθεσε και στοιχεία αρχαιολογίας, όπως αυτά που αναφέρονταν στον φάρο της Αλεξανδρείας κ.λπ. Από το 1914 και μετά δεν υπήρξε καμμία επίσημη καταγραφή της ιστορίας των φάρων, όπως επίσης δεν υπήρξε καμμία εικαστική ή φωτογραφική καταγραφή τους. Το παρέδωσα λοιπόν το υλικό εκείνο στον συγγραφέα της εκδοτικής εταιρείας, αλλά αυτός πήρε την προκαταβολή και εξαφανίστηκε! Ευτυχώς μαζί μ' αυτόν δεν εξαφανίστηκε και το υλικό!

Κάποια στιγμή λοιπόν, μετά από δύο περίπου χρόνια, ο ταλαιπωρημένος και απογοητευμένος εκδότης μου ζήτησε να αναλάβω εγώ τη συγγραφή του βιβλίου. "Πού να γράψω εγώ το βιβλίο αυτό"; του είπα στην αρχή. "Εγώ ένδεκα είχα στο μάθημα των Ελληνικών, και μια φορά που πήρα δώδεκα η μάνα μου έκανε χαλβά"! Δεν γινόταν όμως διαφορετικά και έτσι κάθισα κάτω και το έγραψα! Όταν τελείωσε, κάναμε μια έκθεση παρουσίασης η οποία σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Η Υπηρεσία Φάρων έστειλε κι' αυτή κάποια φανάρια και μηχανήματα και τα 5.000 βιβλία που είχαν τυπωθεί πουλήθηκαν όλα μέσα σε δύο χρόνια! Αυτό, για να είμαι ειλικρινής, δεν το περίμενα. Υπήρξε μάλιστα και ένα παράπλευρο ζωηρό ενδιαφέρον από διαφόρους επισκέπτες της έκθεσης οι οποίοι μου εκμυστηρεύτηκαν τις δικές τους εμπειρίες όταν επισκέφτηκαν ωρισμένους φάρους. Άλλος μου έλεγε ότι του άρεσε να φωτογραφίζει φάρους, άλλος ότι έκανε αυτό και το άλλο σε ένα φάρο, και στο τέλος απεδείχθη ότι υπήρχε πολύς κόσμος που ήταν "πετροβολημένος" με τους φάρους. Αυτοί όλοι όμως δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους. Σκέφτηκα τότε και είπα. Δεν κάνουμε μια λέσχη φάρων; Αποφασίσαμε να ιδρύσουμε λοιπόν μια τέτοια λέσχη, να συγκεντρώσουμε το υλικό που διέθετε ο καθένας και να προβάλλουμε το ελληνικό φαρικό δίκτυο. Σκεφτήκαμε μάλιστα, επειδή κάποιοι φάροι είχαν εγκαταλειφθεί και το Πολεμικό Ναυτικό δεν είχε τη δυνατότητα να τους παρακολουθεί όλους, να δούμε με ποιο τρόπο θα μπορούσαμε να τους σώσουμε. Μέσα στη λέσχη όμως τρύπωσαν και κάποιοι επιτήδειοι που απέβλεπαν στο πώς θα ωφεληθούν από αυτή την κίνηση. Υπήρξε, παράλληλα, μια καχυποψία από πλευράς Πολεμικού Ναυτικού, και ο τότε Αρχηγός ανέθεσε σε κάποιους συναδέλφους να με παρακολουθήσουν, γιατί πίστεψε ότι εγώ τάχα έβγαζα χρήματα από εκείνη την υπόθεση! Αυτό στάθηκε η αιτία να θυμώσω, να πάρω τους φακέλλους μου και να αποσυρθώ. Μαζί με μένα έληξε άδοξα και όλη εκείνη η πρωτοβουλία.

Ι.Π. : Τι φοβήθηκε ο Αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού; Μήπως ότι θα έβγαιναν στη δημοσιότητα κάποια εμπιστευτικά στοιχεία για τους φάρους;

Γ.Π. : Όχι βέβαια! Απλώς ο άνθρωπος ήταν βλαξ, γι' αυτό και έγινε Αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού! Υπέθεσε, μάλλον, ότι σκοπεύαμε να δώσουμε αντιπαροχή τους φάρους που θα επισκευάζαμε! Εμείς όμως τους είχαμε προειδοποιήσει για την κίνηση και τις προθέσεις μας. Εν τω μεταξύ, μέχρι να γίνει η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου μου, εγώ είχα βρει καινούργιες πηγές. Μέχρι ο Τσεκλένης μου είχε φέρει μια φωτογραφία από ένα φάρο της Σαντορίνης που τον είχαν γκρεμίσει! Συγκέντρωσα λοιπόν πολύ υλικό, βρήκα και άλλα στοιχεία στο εξωτερικό, που είχαν σχέση με φάρους, με σκοπό να εκδοθεί μια δεύτερη βελτιωμένη έκδοση με περισσότερα συμπληρωματικά στοιχεία. Πριν από τρία χρόνια λοιπόν προέκυψε η έκδοση αυτού του νέου βιβλίου, το οποίο περιέχει τους πέτρινους επιτηρούμενους φάρους, αυτούς δηλαδή στους οποίους υπήρχαν φαροφύλακες. Αυτοί οι φάροι είχαν πρόβλημα, γιατί μετά την αποχώρηση των φαροφυλάκων εγκαταλείφθηκαν και ρήμαξαν. Όπως ξέρεις, όταν ένα κτίριο δεν χρησιμοποιείται, καταρρέει. Τελευταία όμως μαθαίνω ότι έχουν ξεκινήσει να επιδιορθώνονται κάποιοι από αυτούς και να γίνονται ξενώνες. Ο καταπληκτικός μαρμάρινος φάρος του Γυθείου π.χ., ένα κόσμημα σωστό, παραχωρήθηκε στον ομώνυμο Δήμο. Ο φάρος των Χανίων παραχωρήθηκε στον Δήμο Χανίων και ο φάρος της Γαύδου, ο οποίος είχε καταστραφεί εντελώς, αναστηλώθηκε από την Περιφέρεια Κρήτης μέσω κάποιων προγραμμάτων. Ο Νομάρχης (ο Γιώργος Κατσανεβάκης) μου είπε τότε όλο καμάρι ότι θα τον έκαναν κέντρο ερευνών! "Τι θα ερευνάτε βρε Γιώργη"; τον ρώτησα. "Μπροστά στον φάρο ήταν ο Κουφοντίνας και δεν τον είχατε πάρει χαμπάρι"! Πρότεινα λοιπόν τότε ο φάρος της Γαύδου να φιλοξενεί μια μόνιμη έκθεση του φαρικού δικτύου. Η πρόταση εκείνη, όλως παραδόξως, έγινε δεκτή τότε και από την αντιπολίτευση, γιατί κι' εγώ δεν είχα καμμιά κομματική ταυτότητα, και ο χώρος του φάρου φιλοξενεί σήμερα μια μόνιμη έκθεση του φαρικού δικτύου, την οποία επισκέπτεται και ο κόσμος που ενδιαφέρεται.

Ι.Π. : Γιατί ο φάρος της Γαύδου δεν ανήκει πια στο φαρικό δίκτυο;

Γ.Π. : Ο φάρος της Γαύδου καταστράφηκε απ' τους Γερμανούς. Όπου πήγαιναν οι Γερμανοί κτυπούσαν τα φωτιστικά, προφανώς για να δημιουργούν προβλήματα στην ομαλή κυκλοφορία των συμμαχικών πλοίων. Πάνω από το 90% των φάρων είχαν καταστραφεί! Έτσι κτυπήθηκε και το φωτιστικό του φάρου στη Γαύδο. Τον ίδιο τον φάρο όμως τον ξήλωσαν αργότερα οι Γαυδιώτες! Λες και δεν υπήρχαν άλλες πέτρες να κτίσουν τα σπίτια τους! Ο φάρος αυτός είχε πάντως κάποιο πρόβλημα και πριν απ' τον πόλεμο. Ήταν πολύ ψηλός! Ο ψηλότερος φάρος, από πλευράς εστιακού ύψους, στη Μεσόγειο! Στην περιοχή της Γαύδου υπάρχει συνήθως χαμηλή νέφωση και αυτό το γράφει ο Λυκούδης στον φαροδείκτη του 1936. Τον φάρο της Γαύδου είχε κατασκευάσει η Γαλλική εταιρεία Οθωμανικών φάρων, η οποία είχε αναλάβει να κατασκευάσει όλους τους φάρους, οι οποίοι μετά το πέρας των Βαλκανικών πολέμων περιήλθαν στην κατοχή της Ελλάδας. Όλοι αυτοί οι φάροι, όπως ο φάρος της Γαύδου, του Καστελλόριζου, της Καλολίμνου κ.λπ. είναι ίδιοι. Το γεγονός αυτό με βοήθησε άλλωστε πολύ στη σχεδιαστική αναστήλωσή τους. Πύργος κυλινδρικός, κωνικός δηλαδή, στο μέσον της κατοικίας των φυλάκων. Αυτή ήταν η μία σταθερά. Όταν λοιπόν μου έδινε ο φαροδείκτης το εστιακό ύψος, ήξερα πώς ήταν ο φάρος σε σχέση με τους υπολοίπους που σώζονταν σε καλή κατάσταση. Όταν οι Γερμανοί κατέστρεψαν το φωτιστικό του φάρου της Γαύδου, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε στη συνέχεια να τον αναστηλώσει γιατί, λόγω του μεγάλου ύψους του, δεν εξυπηρετούσε σε τίποτε. Είχαν ήδη βάλει καινούργια φανάρια σε καλύτερα σημεία, οπότε ο φάρος εγκατελείφθη. Επειδή όμως ήταν ο νοτιότερος φάρος της Ευρώπης, επειδή υπήρχαν κάποια προγράμματα και επειδή υπήρχε και μια φίλη που ήταν πετροβολημένη κι' αυτή με το θέμα, φρόντισε να εκμεταλλευτεί κάποια προγράμματα και να αναστηλωθεί ο φάρος, χωρίς όμως να τοποθετηθεί και πάλι φωτιστικό στην κορυφή του. Είχα βρει τη βάση εκείνου του φωτιστικού, η οποία ήταν κτυπημένη απ' τα αεροπλάνα, και την πήγα στο Ναύσταθμο για καθαρισμό. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε σε μια μεριά κοντά στον φάρο, για να τη βλέπει ο κόσμος. Ελπίζω ότι δεν την πούλησαν για παλιοσίδερα οι Γαυδιώτες! 

Ι.Π. : Εξ όσων γνωρίζω, έχουν κατά καιρούς εκδοθεί απ' τα Ελληνικά Ταχυδρομεία σειρές γραμματοσήμων που απεικονίζουν φάρους. Προσφάτως μάλιστα εξεδόθη άλλη μια τέτοια σειρά.

Γ.Π. : Ναι, έτσι είναι. Τα πρώτα γραμματόσημα βγήκαν προτού εκδοθεί το βιβλίο μου. Ήμουνα τότε στη διοίκηση του Ναυτικού Μουσείου και τα ΕΛ.ΤΑ. μου ζήτησαν τέσσερα σχέδια φάρων, που τα είχα ζωγραφίσει όλα με πενάκι, για να τα κάνουν γραμματόσημα. Από ό,τι μου λένε κάποιοι, περισσότερο αρμόδιοι, ο Πέτρος ο Λινάρδης και κάποιοι άλλοι, τα γραμματόσημα εκείνα θεωρήθηκαν σαν μεγάλη επιτυχία των ΕΛ.ΤΑ., τα οποία δεν έπαιρναν τότε σχέδια από ξένους. Είχαν μόνιμους συνεργάτες οι οποίοι σχεδίαζαν γραμματόσημα. Εγώ είχα μπει σαν "σφήνα", επειδή γνώριζα το αντικείμενο και είχα έτοιμο υλικό. Μετά από εκείνη την επιτυχία τα ΕΛ.ΤΑ. αποφάσισαν πέρυσι να ξαναεκδώσουν γραμματόσημα με φάρους και μου πρότειναν να τους βοηθήσω. Έθεσα τότε σαν "όρο" γι' αυτή τη συνεργασία να συμπεριληφθεί και ο φάρος των Χανίων, γιατί ο φάρος αυτός είναι σύμβολο, γι' αυτό τον έχω βάλει και στο εξώφυλλο του βιβλίου μου.

Ι.Π. : Τι εννοείς λέγοντας "σύμβολο";

Γ.Π. : Βρίσκεται μέσα στην πόλη των Χανίων, τον βλέπει ο κόσμος, έχει και την αρχιτεκτονική του μιναρέ και ξεχωρίζει απ' όλους τους άλλους φάρους. Είναι ο παλαιότερος της Μεσογείου, ίσως και από τους παλαιότερους στον κόσμο σαν σημείο λειτουργίας. Είναι κτισμένος πάνω σε Βενετσιάνικη βάση, εμφανίζεται σε σχέδια του Μποσίνι το 1560 και λειτουργούσε σαν φάρος ανοικτής φλόγας. Μαζί με τον φάρο των Χανίων έγινε γραμματόσημο και ο φάρος της Σύρου, που είναι ο πρώτος Κρατικός, του Καστελλόριζου, ο οποίος είναι Τούρκικος μεν αλλά είναι ο πιο απομακρυσμένος, και ο φάρος του Κόρακα της Πάρου, ο οποίος είναι χαρακτηριστικός, αντιπροσωπευτικός φάρος Κυκλαδίτικος. Μου είπαν τότε ότι ο Γενικός θέλει να γίνει γραμματόσημο και ο φάρος του Τουρλίτη επειδή κατάγεται απ' τις Κυκλάδες. Τους είπα ότι ο Τουρλίτης δεν είναι φάρος! Με ρώτησαν τι είναι και τους είπα ότι είναι... υπόθετο! (γελάει). Ο Τουρλίτης δεν είχε πράγματι καμμία σχέση με τους φάρους. Ήταν το πρώτο αυτόματο φανάρι, αλλά επειδή το ήθελε ο Γενικός, είπα, δεν βαρίεσαι, ας γίνει κι' ο Τουρλίτης γραμματόσημο! Βγήκαν λοιπόν τέσσερις φάροι κι' ένα υπόθετο! Η παρουσίαση των γραμματοσήμων έγινε στα Χανιά, βγήκαν μαζί και κάποια λευκώματα, και καμάρωνα κι'εγώ που έγινε αυτό στον τόπο καταγωγής μου!

Πρέπει να σου πω κάτι εδώ, το οποίο έπρεπε να σου έχω πει στην αρχή. Όλα τα κτίσματα έχουν γίνει για κάποιο σκοπό ο οποίος εξυπηρετείται μέσα στο κτίσμα. Ο κινηματογράφος, επί παραδείγματι, έγινε για τους θεατές που βλέπουν το έργο. Η εκκλησία για τους πιστούς που εκκλησιάζονται εκεί. Το σπίτι για να εξυπηρετήσει την οικογένεια που μένει σ' αυτό. Η αποθήκη για τα υλικά που αποθηκεύονται σ' αυτήν. Ο φάρος είναι το μόνο κτίσμα που κτίστηκε για να εξυπηρετεί αυτούς οι οποίοι βρίσκονται έξω και μακριά από αυτόν! Ο σκοπός της ίδιας της ύπαρξής του είναι να κρατά σε απόσταση τους ανθρώπους! Δεν είναι ο φαροφύλακας ο σκοπός της ύπαρξής του. Ο φαροφύλακας απλώς κουρδίζει τον φάρο για να μένει αναμένος!   

Ι.Π. : Υπάρχουν ακόμη φάροι στους οποίους μένουν φαροφύλακες;

Γ.Π. : Υπάρχουν ακόμη κάποιοι φαροφύλακες σε φάρους ακριτικούς, έστω και αν αυτοί έχουν γίνει αυτόματοι. Στους Οθωνούς π.χ. υπάρχει φαροφύλακας. Δεν μπορείς απέναντι απ' την Αλβανία να μη βάλεις φαροφύλακα! Ο Γιάννης ο Μερτζάνης είναι φαροφύλακας στην Ύδρα. Τώρα έχει αναλάβει την Παραπόλα, τη Δοκό και τη Ζούρβα. Έχει ένα φουσκωτό σκάφος και, όταν δεν έχει τι να κάνει, πηγαίνει στον φάρο. Κάθεται εκεί μια δυο μέρες, επιθεωρεί αν όλα είναι εντάξει, κάνει κάποιες εργασίες συντήρησης, εκτρέφει και κανένα κουνελάκι, φυτεύει και κανένα μαρούλι και επιστρέφει. Κανονικά η δουλειά του φαροφύλακα ήταν να ανάψει τον φάρο και να τον κουρδίσει. Ο φάρος κουρδίζεται, δουλεύει με τα αντίβαρα, όπως ακριβώς δουλεύει το ρολόϊ του κούκου! Τώρα που οι φάροι έχουν αυτοματοποιηθεί τα αντίβαρα δεν δουλεύουν. Ούτε χρειάζεται να τρομπάρει κανείς πετρέλαιο. Τώρα πια οι φάροι δουλεύουν με ηλιακή και με ηλεκτρική ενέργεια. Οι φαροφύλακες είναι λοιπόν πια διακοσμητικοί. Κάνουν απλώς κανένα βαψιματάκι, ένα μερεμέτι, τέτοια πράγματα. Όταν υπάρχει ωστόσο κάπου φαροφύλακας, μεταξύ των άλλων, ανεβάζει και τη σημαία και λέει πως εδώ είναι Ελλάδα! Οι κλασσικές σημαίες έχουν πια αντικατασταθεί δυστυχώς με λαμαρίνες! Αν υπήρχε φαροφύλακας στην Καλόλιμνο δεν θα είχαν ίσως γίνει τα Ίμια! Κανονικά σε τέτοιους φάρους πρέπει να υπάρχουν φαροφύλακες! Όταν ένας φάρος είναι δίπλα στην Τουρκία ή την Αλβανία δεν μπορείς να τον αφήνεις και να φεύγεις! Κατ' αρχάς περνάνε πολλοί λαθρομετανάστες στα ερημονήσια. Θυμάμαι, όταν υπηρετούσα στην Υπηρεσία Φάρων, κάποιοι λαθρομετανάστες είχαν ξηλώσει την ηλιοκυψέλη, η οποία κοστίζει ένα κάρρο λεφτά, και την είχαν κάνει κουπί! Ξέρεις τι απίστευτα πράγματα αξίας έχουν χαθεί από τους φάρους; 

Ι.Π. : Γίνονται σήμερα επισκέψεις στους φάρους;

Γ.Π. : Υπάρχουν δύο πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, τα οποία ταξιδεύουν εναλλάξ από τον Μάρτιο μέχρι το φθινόπωρο, και πραγματοποιούν τον γύρο των νησιών και των ακτών όπου υπάρχουν αυτόματοι φάροι. Μεταφέρουν, πολλές φορές, εκτός από το τεχνικό προσωπικό που ελέγχει και συντηρεί τους φάρους, και άλλα άτομα, όπως δημοσιογράφους, οι οποίοι ακολουθούν σε κάποιο από αυτά τα ταξίδια και φωτογραφίζουν ή απλώς παρακολουθούν επειδή τους αρέσει το αντικείμενο. Θα σου πω όμως για τον φάρο του λιμανιού της Πάτρας, ο οποίος κτίσθηκε το 1856 και τον οποίον κατέστρεψαν το 1967. Αυτός ο φάρος έχει πραγματικά μεγάλη ιστορία. Ήταν κτισμένος πάνω σε ξύλινο προβλήτα στο κέντρο σχεδόν της πόλης. "Καφέ Σαντάν" σωστό! Πήγαινε ο φαροφύλακας, τον άναβε, καθόταν μετά στον καφενέ που ήταν από κάτω να πιεί τον καφέ του και να κάνει χάζι, και μετά πήγαινε σπίτι του. Έγινε μια θεομηνία στο λιμάνι της Πάτρας, κατεστράφησαν τα πάντα, ο φάρος όμως επιβίωσε! Έπεφτε ο κάθε απρόσεκτος καπετάνιος πάνω στον προβλήτα, στη θέση του ο φάρος, βράχος ακούνητος! Ακόμη και οι Γερμανοί, που είχαν μανία με τα φωτιστικά των φάρων, αυτόν περιέργως δεν τον πείραξαν! Φεύγοντας οι Γερμανοί ανατίναξαν όλο το λιμάνι της Πάτρας, αλλά ένας λεμβούχος γλύτωσε τον φάρο που έμεινε και πάλι αλώβητος! Ο φάρος της Πάτρας πέρασε δηλαδή δια πυρός και σιδήρου και επέζησε! Έφθασε όμως το 1967 όταν ο Γκολφινόπουλος, ο τότε δήμαρχος της Πάτρας, έκανε ένα διαγωνισμό και τον γκρέμισε! Τι ανοησία κι' αυτή! Ένας από τους πέντε παλαιότερους Ελληνικούς φάρους, και όμορφος φάρος, με μεγάλη ιστορία. Μετά έψαχναν να βρουν τρόπο να τον ξαναχτίσουν! Είχα δώσει κι' εγώ κάτι σχέδια ενός παρεμφερούς φάρου που είχα τότε στα χέρια μου. 

Ι.Π. : Όταν αποστρατεύθηκες έριξες άγκυρα στο σπίτι σαν συνταξιούχος ή συνέχισες να ασχολείσαι με κάποια πράγματα; Φαντάζομαι ότι θα ήσουν σχετικώς νέος ακόμη.

Γ.Π. : Αστειεύεσαι; Πού να κάτσω; Σαράντα δύο ετών ήμουνα! Με προσέλαβαν σαν αρχιμηχανικό σε μια ναυτιλιακή εταιρεία. Δεν σκάμπαζα, όπως σου είπα, και πολλά πράγματα από μηχανές, τους γλύτωσα όμως πολλά λεφτά από άσκοπες αγορές ανταλλακτικών. Έκανα αυτό που είχα συνηθίσει άλλωστε να κάνω και στο Πολεμικό Ναυτικό. Τηλεφωνούσα και ρώταγα, πόσο κάνει το πιστόνι, πόσο θα κοστίσει να έρθει ως εδώ και αναλόγως αποφάσιζα. Μέχρι τότε έχαναν πολλά λεφτά από ανεξέλεγκτες παραγγελίες. Κλοπή σωστή! Το έλεγαν και μόνοι τους άλλωστε. Μας γλύτωσες πολλά εκατομμύρια! Δύο χρόνια έμεινα σ' εκείνη την εταιρεία ενώ παράλληλα είχα αρχίσει να συνεργάζομαι σαν σκιτσογράφος-γελοιογράφος με τα ΝΕΑ, το ΕΘΝΟΣ, το ΒΗΜΑ, την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ και τον ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ. Το 1996 παράτησα τις εφημερίδες και άρχισα να ασχολούμαι με την συγγραφή βιβλίων και λευκωμάτων. Βιβλία, όπως το "Ε, ανθρωπάκο" με σκίτσα χωρίς λόγια το 1977. Ένα ιστορικό λεύκωμα για τα εκατό χρόνια της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. "La cuisine des Dieux" (Η κουζίνα των Θεών) σε συνεργασία με τον Ντέμη Ρούσσο το 1990, όπου σαράντα πέντε διεθνώς επώνυμοι Έλληνες δίνουν συνταγές μαγειρικής δοσμένες με σκίτσα και χιούμορ. "Γενεές 14" το 1991, με σκίτσα που είχαν δημοσιευτεί στο ΒΗΜΑ. "Ελληνικοί πέτρινοι φάροι" το 1996, με καταγραφή της ιστορίας όλων των επιτηρούμενων Ελληνικών φάρων και αποτύπωσή τους με σκίτσα και ακουαρέλλες. "Ελλάς, χάρηκα" το 1996, ιστορικό ευθυμογράφημα της εποχής του Όθωνα. "Ελλάς, χάσαμε" το 1997, ιστορικό ευθυμογράφημα της εποχής του Τρικούπη. "Στολές του Πολεμικού Ναυτικού" το 1998, με καταγραφή των στολών του Π.Ν. σε σχέδια, και της ιστορίας τους από την εποχή του Καποδίστρια μέχρι σήμερα. "Έλληνες γελοιογράφοι του 20ού αιώνα" το 1999. "Ολυμπιακοί, δώκαμε" το 2000, ιστορικό ευθυμογράφημα της ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων. "Ο μεγάλος θίασος" το 2000, με σκίτσα των μεγάλων Ελλήνων ηθοποιών του 20ού αιώνα με επιλογές από παλιά κείμενα, δημοσιεύματα κ.λπ. "Ελληνικοί πέτρινοι φάροι" το 2006, βελτιωμένη και εμπλουτισμένη έκθεση του πρώτου βιβλίου που είχε εκδοθεί το 1996.

Από το 2002 ασχολούμαι αποκλειστικώς με την έρευνα και σχεδίαση της ελληνικής φορεσιάς για λογαριασμό της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Πραγματοποίησα ατομικές εκθέσεις-παρουσιάσεις με ελληνικές φορεσιές στην Αθήνα το 1983 και το 1985, στην Καλαμάτα το 1987, στον Βόλο το 2004, εκθέσεις με στολές του Πολεμικού Ναυτικού στην Αθήνα το 1985 και τους ελληνικούς πέτρινους φάρους στην Αθήνα, τα Χανιά και τη Χαλκίδα το 1996, την Ύδρα το 1997 και στα Χανιά το 2006 και το 2009. Τα έτη 1986, 1990 και 2000 πραγματοποίησα ατομικές εκθέσεις γελοιογραφίας στην Αθήνα, και το 2000 στα Χανιά της Κρήτης. Τα τελευταία χρόνια είμαι ειδικός σύμβουλος (μη εκλεγμένος) του Ναυτικού Μουσείου Κρήτης.

Ι.Π. : Έχω ακούσει ότι συνεργαζόσουν προ ετών με τον "Εφοπλιστή". Θέλεις να μου πεις κάτι για εκείνη την περίοδο;

Γ.Π. : Με γύρισες πίσω τώρα! Ήταν η εποχή που είχα δόντια και δεν είχα κάνει προστάτη! (γελάει). Είχα πράγματι μια συνεργασία με τον "Ε" και έδινα κάποια κείμενα και σκίτσα μου.

Ι.Π. : Με τι θέμα;

Γ.Π. : Είχα την επιμέλεια μιας σελίδας κόμικ χωρίς λόγια, όπου ένας ναύτης, Σκάντζα τον είχα ονομάσει αν δεν απατώμαι, έκανε διάφορα πράγματα. Είχε πλάκα. Έγραφα, επίσης, κείμενα, με σχετική εικονογράφηση, με αντικείμενο τους μεγάλους θαλασσοπόρους. Από τον Νέαρχο και τους Φοίνικες, μέχρι τον Μαγγελάνο και τους άλλους. Όμορφη συνεργασία που κράτησε περίπου ένα χρόνο, νομίζω.

Αυτός είναι ο Γήσης Παπαγεωργίου. Ένας αυθεντικός, εύθυμος άνθρωπος, ο οποίος συνεχίζει να διανύει μια παρατεταμένη εφηβεία στα εβδομήντα του! Με πλούσιο συγγραφικό έργο, αγάπη για τους ελληνικούς φάρους, την ελληνική σημαία, τις ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές. Ένας ελεύθερος άνθρωπος που έγινε "κατά λάθος" στρατιωτικός! Ένας ταλαντούχος ζωγράφος και σκιτσογράφος που έγινε "κατά λάθος" μηχανικός! Μια ζωή τόσο ενδιαφέρουσα, τόσο αποδοτική, τόσο χρήσιμη, μέσα από τυχαίες καταστάσεις και επιλογές...

Η συνέντευξη του κ. Γήση Παπαγεωργίου δημοσιεύτηκε στο τεύχος του περιοδικού "Εφοπλιστής" που κυκλοφορεί αυτόν τον μήνα στα περίπτερα (Μάϊος 2010).