Rib and Sea

Από συνεντεύξεις που έχει παραχωρήσει σε: Εθνος, Το Βήμα, Η Καθημερινή.

Πλέον 47 ετών, ο άνθρωπος που ηρεμεί εκατομμύρια σε όλο τον πλανήτη με το βιολί του όταν μιλάει για την ελληνική πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να "φαλτσάρει".

Της Μαργαρίτας Πουρνάρα.

Ορισμένοι το αποκαλούν το «Όσκαρ» της κλασικής μουσικής. Πρόκειται για το βραβείο του «Καλύτερου Μουσικού της Χρονιάς», στο πλαίσιο των Gramophone Awards, το οποίο για το 2014 απονεμήθηκε στον Λεωνίδα Καβάκο, πριν από μερικές ημέρες στο Λονδίνο. Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι φιναλίστ προτείνονται από μια ειδική επιτροπή, αλλά τον νικητή του συγκεκριμένου επάθλου τον επιλέγουν με ψηφοφορία οι φίλοι της κλασικής μουσικής απ’ ολόκληρο τον κόσμο. Είναι άλλη μια σπουδαία διάκριση για τον συμπατριώτη μας που πρωτοκράτησε το βιολί σε ηλικία πέντε ετών και σήμερα θεωρείται ένας από τους δέκα καλύτερους βιρτουόζους παγκοσμίως.

Το «παιδί - θαύμα» που έφτασε να συνεργάζεται και να διευθύνει μερικά από τα καλύτερα μουσικά σύνολα διεθνώς, έχει μια σπάνια αρετή. Ποτέ δεν είδε την κλασική μουσική ως κάτι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή ούτε τον εαυτό του ως μέλος μιας καλλιτεχνικής ελίτ, που θα πρέπει να μιλά μόνο για τον Μπράμς και τον Σιμπέλιους. Αντιθέτως, αν διαβάσει κανείς τις συνεντεύξεις του σε ελληνικά και ξένα μέσα, θα διαπιστώσει ότι είναι μια φωνή από το πνευματικό κόσμο που δεν φοβάται να πει τα πράγματα με το ονομά τους, να θίξει ευαίσθητα ζητήματα, να υπερασπιστεί με πάθος τα πιστεύω του. Ακόμα και αν κάποιος διαφωνεί μαζί του, δεν μπορεί παρά να του αναγνωρίσει όχι μόνον το θάρρος της γνώμης του αλλά και το γεγονός ότι δεν φοβάται να «πέσει στην φωτιά» κάνοντας συχνά εμπρηστικές δηλώσεις. Σταχυολογούμε μερικές από αυτές που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όσα συμβαίνουν στην χώρα αλλά και τον κόσμο.

Για αυτά που τον ενοχλούν στην μουσική:

«Με εξαιρέσεις, μια παράσταση θεωρείται καταναλωτικό αγαθό. Στην αρχαιότητα, πλήρωναν οι χορηγοί και έρχονταν οι θεατές. Μήπως έχουμε ανακαλύψει κάτι καλύτερο σήμερα; Εδώ ένας πολιτικός είπε “τώρα που διακυβεύεται το μέλλον της χώρας, εμείς δεν θεωρούμε ότι η Παιδεία και η Υγεία είναι προτεραιότητες”. Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν κάποιος που διεκδικεί να κυβερνήσει λέει ότι το πώς θα γίνουν σωστοί άνθρωποι τα παιδιά μου δεν αποτελεί προτεραιότητα για εκείνον; Στην αρχαία εποχή θα τον είχαν κρεμάσει. Εγώ σε δύο πράγματα είμαι αριστερός. Στην Παιδεία και στην Υγεία. Πρέπει να παρέχονται σε όλους. Αν ως κράτος δεν μπορείς να τα εξασφαλίσεις, είσαι κατάπτυστο. Από εκεί και πέρα, ό,τι μπορεί ο καθένας ας κάνει. Δώδεκα νότες χρησιμοποίησε ο Μότσαρτ, δώδεκα και εγώ. Αν γράψω εγώ, θα είναι έκτρωμα. Του Μότσαρτ όμως είναι θείο».

Για την δημοκρατία που έχουμε σήμερα και αν μας αξίζει:

«Βεβαίως. Διότι ούτε και η κοινωνία έχει κάνει την αυτοκριτική της. Πώς έγινε η Πεντέλη από καταπράσινο βουνό βράχος; Πώς χτίστηκαν τόσα σπίτια; Και, από την άλλη, ως κράτος, πώς λες “φοροδιαφυγή” έτσι απλά, χωρίς να αναφέρεσαι στα κοινωνικά αγαθά που θα προσφέρεις στους πολίτες συλλέγοντας τους φόρους; Και πώς γίνεται να πηγαίνεις να πληρώσεις τον φόρο σου και να σου φέρονται άσχημα; Να φύγουν! Τις προάλλες, τηλεφώνησα σε μια δημόσια υπηρεσία και κάποιος απάντησε “ναι;”. Τι “ναι“, ρε; Πού βρίσκεσαι; Σπίτι σου; Αφήστε αυτόν τον ενικό, που είναι ίδιον της νέας Ελλάδας, από το 1980 και μετά. Η ευγένεια όμως θεωρείται μειονέκτημα. Ελεος!».

Για την Ελλάδα κατά την εποχή της κρίσης:

«Η Ελλάδα είναι η ατμομηχανή της Ευρώπης σε ό,τι αφορά τα αρνητικά. Ενώ κάποτε ήταν ο θετικός, ο λαμπερός καθοδηγητής της, σήμερα έχει καταντήσει στο άλλο άκρο. Πάλι πρωτοπόρα, βέβαια, αλλά από την ανάποδη... Για τι να πρωτομιλήσεις; Για την παιδεία; Για την πολιτική; Για τον αθλητισμό; Για την εθνική συνείδηση; Παντού κυριαρχεί η απόλυτη παρακμή. Τόσα χρόνια και δεν καταφέραμε να φτιάξουμε ένα αποτελεσματικό σύστημα εκπαίδευσης για τα παιδιά μας. Ο κάθε υπουργός θέλει να επιβάλλει τα δικά του, μένει λίγους μήνες ώσπου να τον διαδεχθεί ο επόμενος "σωτήρας" και να τα αλλάξει πάλι όλα. Ε, τρελαίνονται τα παιδιά και με το δίκιο τους. Ποιος έχει, άραγε, σήμερα το ελληνικό σχολείο στον νου του ως φορέα ουσιαστικής μόρφωσης;».

Ποιο είναι το διακύβευμα της χώρας:

«Αυτό είναι πολύ σύνθετο, αλλά αν το δω σε μια πυραμιδική διάσταση, θα έλεγα πως στο τέρμα της πυραμίδας, το βασικό διακύβευμα για την Ελλάδα είναι η ίδια η ταυτότητά της. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα δεν ξέρει καν ποια είναι. Μιλάμε μια γλώσσα, όπως τη μιλάμε τέλος πάντων, γιατί κατά καιρούς έχουν γίνει ένα σωρό άχρηστες και εγκληματικές παρεμβάσεις, χωρίς να έχουμε ιδέα του τι νοήματα έχει εκφράσει αυτή η γλώσσα στο παρελθόν. Τη μιλάμε κατά τύχη, μόνο και μόνο επειδή έτυχε να γεννηθούμε εδώ, χωρίς καμιά συναίσθηση και ευθύνη. Σε οποιοδήποτε καφενείο να πας, όλοι θα υπερηφανευτούν ότι είναι απόγονοι του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Αναρωτιέμαι αν αυτές οι γιγάντιες προσωπικότητες θα ήθελαν εμάς τους νεοέλληνες για απογόνους τους, αν θα μπορούσαν να φανταστούν ποτέ αυτή την παρακμή. Το κομπλιμέντο που θα μας έκαναν, θα ήταν να μας πουν βάρβαρους και άξεστους».

Τα αίτια της παρακμής:

«Με δική μας ευθύνη. Αυτή που έχουμε συνηθίσει να φορτώνουμε στους πολιτικούς. Αλήθεια, γιατί να κατηγορήσω τους υπουργούς που βγαίνουν τώρα και λένε ότι δεν διάβασαν το μνημόνιο; Εμείς τους ψηφίσαμε και τους δώσαμε τη δυνατότητα να δηλώνουν σήμερα αυτά τα τέρατα καμαρώνοντας, μάλιστα, πως έχουν τάχα τα κότσια να κάνουν και αυτοκριτική. Σε μια άλλη κοινωνία, στην ιαπωνική για παράδειγμα, οι άνθρωποι αυτοί θα είχαν αυτοκτονήσει και εδώ δεν έχουν την στοιχειώδη ευθιξία να παραιτηθούν. Για μένα η μεγαλύτερη εκδίκηση που βιώνουμε σήμερα ως κοινωνία είναι ότι οι άνθρωποι στους οποίους έχουμε εναποθέσει τη "σωτηρία" μας είναι οι ίδιοι οι οποίοι μας έφεραν σε αυτό το χάλι. Οι περισσότεροι από τους πολιτικούς μας είναι οι ίδιοι από τη δεκαετία του '80. Ε, καλά να πάθουμε λοιπόν. Ολοι βγάζουν κορόνες για το δικαίωμα της ψήφου, κανείς δεν μιλά για την ευθύνη της».

Περι μονιμότητας στο δημόσιο:

«Είναι σαφές ότι, αν μικρύνει το κράτος, θα συμμαζευτούν οι δαπάνες και αυτά τα χρήματα θα δοθούν κάπου αλλού, θα αρχίσει να κινείται και η αγορά. Ακόμη και τώρα όμως δεν τολμούν να το κάνουν. Προτιμούν να τσακίζουν τον κόσμο στους φόρους και κανείς να μην έχει χρήματα για τίποτε. Θέλεις μονιμότητα, κύριε; Ωραία, κράτα την, αλλά με μισθό 300 ευρώ. Πάρ' τα και μη μιλάς. Δεν μπορείς να έχεις και μονιμότητα και μεγάλο μισθό. Εγώ πέρυσι αρρώστησα, δεν έπαιζα για τρεις μήνες και σε αυτό το διάστημα δεν μπήκε ούτε ένα ευρώ στον λογαριασμό μου. Ολοι έχουμε πάει σε δημόσιες υπηρεσίες και όλοι έχουμε φύγει βρίζοντας. Σου συμπεριφέρονται λες και τους είσαι υποχρεωμένος. Και όμως, όλο αυτό το σάπιο σύστημα εξακολουθεί να προστατεύεται, τη στιγμή που ο ιδιωτικός τομέας στραγγαλίζεται κυριολεκτικά και άδικα».

Περί βίαιων γεγονότων στην πόλη μετά τον θανατο του Γρηγορόπουλου (2009):

«Βλέπεις ότι γίνεται το κέντρο λαμπόγυαλο από την αγανάκτηση και την οργή και μετά βγαίνουν οι πολιτικοί στην τηλεόραση και με κομπορρημοσύνη δηλώνουν ότι, τάχα,δεν θ΄ αφήσουν να θιχτεί η δημοκρατία. Ποια δημοκρατία, βρε ανόητε; Σε βλέπω στην οθόνη και θέλω να σου πετάξω αβγά. Και να θέλω να φερθώ πολιτισμένα εκείνη τη στιγμή δεν μπορώ. Με κοροϊδεύεις.

Τον Δεκέμβρη καιγόταν η πόλη, κι έβγαιναν οι ιθύνοντες και μιλούσαν για καινούργιες μεθόδους αντιμετώπισης... Είναι ανίκανοι. Και οι μεν και οι δε. Και νομίζω πως τους έχει βαρεθεί κι ο κόσμος. Είναι τόσο αγκιστρωμένοι στην εξουσία που δεν μπορεί να δημιουργηθεί τίποτε καινούργιο. Και βεβαίως φτάνουμε στην απαξίωση. Δημοκρατία σημαίνει, όταν δεν υπάρχει ευσυνειδησία από πλευράς του πολίτη να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, να μπορεί το κράτος να τα εγγυηθεί. Αν δεν μπορείς,κύριε,σήκω φύγε. Είσαι ανάξιος. Τον Δεκέμβρη δεν θα έπρεπε να έχει παραιτηθεί η κυβέρνηση; Να πουν: “Αυτά κάναμε εμείς, αν θεωρείτε ότι ήταν σωστά,ξαναψηφίστε”. Πού όμως... Οι εξαιρέσεις χάνονται μέσα στον κανόνα. Ευτυχώς που υπάρχουν οι κλασικές μορφές τέχνης και στέλνουν το μήνυμα πέρα από χρόνους και φάσεις. Συν Αθηνά και χείρα κίνει όμως...».

Για το κλείσιμο της ΕΡΤ :

«Η ΕΡΤ, κατά την άποψή μου, έπρεπε να κλείσει. Ήταν ένα άντρο ρουσφετιού και οι περισσότεροι το γνώριζαν αυτό. Βέβαια, δεν ισχύει για όλους τους εργαζόμενους. Δυστυχώς, κοντά στα «ξερά» καίγονται και τα «χλωρά». Το τεράστιο λάθος για μένα και το ασυγχώρητο λάθος της πολιτικής εξουσίας ήταν ότι δεν μερίμνησε την ίδια στιγμή να λειτουργήσει ο νέος και υγιής φορέας. Από τη στιγμή που το έκανε αιφνιδιαστικά, που σημαίνει ότι το είχε σχεδιάσει, δεν είχε κανένα δικαίωμα να αποκλείσει τον οποιοδήποτε - όπου κι αν βρίσκεται - να έχει την επαφή με τη γλώσσα, τις ειδήσεις και με οτιδήποτε άλλο έχει να κάνει με τον πολιτισμό και την ενημέρωση. Είναι ρεζίλι για ένα κράτος να μένει χωρίς Εθνικά Ραδιοτηλεοπτικά Μέσα. Ως προς τον τρόπο τώρα, δεν μπορεί να υπάρξει συνεννόηση με τα Συνδικάτα σήμερα. Ο συνδικαλισμός έφτασε τη χώρα μας σ' αυτό το σημείο. Tο λυπηρό είναι ότι η «μπάλα» πήρε και τις ορχήστρες, που ήταν από τα μοναδικά τμήματα του Οργανισμού που δεν είχαν υπεράριθμους».

Για το κοινό της κλασικής μουσικής στην Ελλάδα:

«Δηλαδή, ποιος έχει κοινό σήμερα; Τα μπουζουξίδικα πάνε κατά διαόλου. Μόνο το ποδόσφαιρο έχει κόσμο κι αυτό,σε σύγκριση με τα επίπεδα του εξωτερικού,είναι μηδαμινό. Οσο για την ελληνική μουσική, να πω την αλήθεια δεν καταλαβαίνω τον όρο. Τι εννοούμε ελληνική μουσική σήμερα; Ποια είναι αυτή η οποία πηγάζει από τα βιώματα του λαού μας, τα εκφράζει κι αυτός ανταποκρίνεται; Ερωτώ. Ας μου απαντήσει κάποιος...».

Για το ροκ και τις “νεόκοπες” μουσικές:

Οι μουσικές αυτές είναι φαινόμενα εποχής. Οι στίχοι μεταφέρουν ένα μήνυμα που είναι καλό για την εποχή που εκφράζει. Δεν υπάρχει δομή, τα ντεσιμπέλ σε διαλύουν, δεν υπάρχει τίποτα φυσικό, ο ρυθμός δεν είναι ρυθμός.