Rib and Sea

Του Γιώργου Ελιά.

Περνάμε λοιπόν στα ναυτικά και πολεμικά γεγονότα που θα μας απαντήσουν τη χρονολόγηση της Στήλης της Λήμνου και θα έχουμε πλέον στοιχεία για τη σχέση του νησιού με όλα αυτά τα ιστορικά θέματα.

Όπως αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο για την γραφή των Πελασγών, στη Στήλη υπάρχει η λέξη Φωκε [έτσι έγραφαν την πόλη Φώκαια] και ότι ο πολεμιστής Ταβάρζιος ο Μυριναίος αντιστάθηκε στους εισβολείς και προστάτεψε την πατρίδα με τη ζωή του. Το κλειδί στην υπόθεση είναι τα ιστορικά κείμενα που μας δίνουν τις πληροφορίες για τα γεγονότα και μας απαντούν στα ερωτήματά μας για αυτά τα αινιγματικά θέματα.

Για τη Στήλη της Λήμνου οι αρχαιολόγοι ερίζουν για την χρονολόγηση της μεταξύ του 7ου και 5ου αιώνος π.Χ. δίχως να λαμβάνουν υπ' όψη τα ιστορικά στοιχεία, τα οποία είναι πολύ σημαντικά και διαφωτιστικά. Ξεκινήσαμε με τη λέξη Φωκε που υπάρχει στην επιγραφή της Στήλης και για να δούμε λοιπόν τι συνέβη.

Ο Ηρόδοτος στις Ιστορίες του μας αναφέρει την ίδρυση της πόλης Μασσαλίας στις ακτές τις Γαλλίας γύρω στο 600 π. χ. η οποία έφερε σε ρήξη τις σχέσεις Φωκαέων-Ετρούσκων, καθώς οι δέυτεροι έλεγχαν αποκλειστικά το εμπόριο στη δυτική Μεσόγειο. Το 565 π.Χ. οι Φωκαείς κατέλαβαν και τη νήσο Κορσική και ίδρυσαν εκεί την Αλαλία, θίγοντας πλέον άμεσα τα συμφέροντα των Ετρούσκων καθώς εγκαταστάθηκαν απέναντι ακριβώς από τις ακτές τους. Επίσης η μητρόπολη Φώκαια είχε κατακτηθεί πλέον από τους Πέρσες και οι Φωκαείς έριξαν το βάρος τους στις αποικίες και μπήκαν δυναμικά στον έλεγχο του εμπορίου.

Οι Ετρούσκοι συμμαχώντας με τους Καρχηδόνιους, με 120 πλοία επιτέθηκαν το 535 π.χ. στους Φωκαείς και οι συγκρούσεις τους κλιμακώθηκαν όπου αυτοί υπήρχαν. Η Πόλη της  Φώκαιας ήταν φόρου υποτελής στους Πέρσες και διατηρούσε στρατό στις ακτές του Βορείου Αιγαίου. Στις γειτονικές Λήμνο και Ιμβρο υπήρχαν Ετρούσκοι και η Στήλη αναφέρει ότι ο Ταβάρζιος απέκρουσε τους εισβολείς.

Διασταυρώνοντας τα γεγονότα λοιπόν βλέπουμε με κάθε επιφύλαξη φυσικά [και ανοιχτοί σε κάθε νέο στοιχείο που θα φέρει νέα αποτελέσματα] πότε έγιναν τα πολεμικά αυτά γεγονότα και τάφηκαν οι νεκροί στο μνημείο των Καμινίων στο νησί. Οι Φωκαείς τότε έχασαν την Κορσική και εγκαταστάθηκαν εκεί οι Ετρούσκοι, με τους πρώτους να κινούνται στη νότιο Ιταλία και να ιδρύουν την πόλη Ελέα. Λίγο αργότερα το 525 π. χ. θα έχουμε νοτιότερα, στην ελληνική πόλη Κύμη, επίθεση των Ετρουσκων που εκστράτευσαν με 500.000 πεζούς για να καταλάβουν την πόλη αλλά αποκρούστηκαν και εκδιώχθηκαν ακόμη και από τη Ρώμη.

Σιγά σιγά άρχισαν να χάνουν την κυριαρχία τους και το καθοριστικό πλήγμα δέχθηκαν το 474 π.χ. όταν οι Συρακούσσες και η Κύμη μαζί ναυμάχησαν μαζί τους στα ανοιχτά της Κύμης με ολοκληρωτική νίκη των Ελλήνων, που αφιέρωσαν τα λάφυρα στο ναό του Διός στην Ολυμπία και τη νίκη τους εξύμνησε και μεγάλος ποιητής Πίνδαρος.

Ενα ακόμη ιστορικό θέμα αινιγματικό είναι η ιστορία του ηγέτη των Αθηνών Μιλτιάδη, γιό του Κίμωνος και νικητή των Περσών στο Μαραθώνα και της αντιπαλότητας  του με τους Ετρούσκους. Ο Θουκιδίδης αναφέρει τους Αθηναίους σαν απογόνους των Πελασγών, οι οποίοι είχαν οικοδομήσει και τα πανάρχαια τείχη της Ακροπόλεως. Από τον Ηρόδοτο πληροφορούμαστε ότι οι Αθηναίοι με τον Μηλτιάδη εκδίωξαν τους Ετρούσκους από την Αττική, και οι λόγοι είναι αντικρουόμενοι μεταξύ των συγγραφέων, και κατέλαβαν επίσης τις πελασγικές Λήμνο και Ιμβρο κάνοντας επίθεση από την χερσόνησο της Καλλίπολης την οποία κρατούσε η οικογένεια του Μηλτιάδη.

Βλέπουμε σε όλα αυτά τα γεγονότα ένα λαό δραστήριο στα ναυτικά θέματα με καθοριστική παρουσία στη Μεσόγειο. Οι Αρχαίοι Ελληνες είχαν συνδέσει το όνομα τους με την πειρατεία και αυτό καταγράφεται στη μυθολογία. Στον ομηρικό ύμνο του θεού Διονύσου, οι Τυρρηνοί Ετρούσκοι πειρατές βλέπουν τον θεό πάνω σε ακρωτήρι, και από την εντυπωσιακή φορεσιά του τον αντιλαμβάνονται σαν βασιλιά και ορμούν για να τον πιάσουν, όμως δεν μπορούν να τον δέσουν γιατί είναι παράδοξα δυνατός. Ξαφνικά στο πλοίο τους φυτρώνει στο κατάρτι μεγάλη Αμπελος με σταφύλια και τα κουπιά γίνονται στεφάνια κισσού, ο θεός μεταμορφώνεται σε λιοντάρι και παίρνει θέση στο πλοίο, όπου ξαναπαίρνει τη μορφή του με την εντυπωσιακή φορεσιά. Οι Τυρρηνοί πειρατές μεταμορφώνονται σε δελφίνια. Τη σκηνή αυτή, ο μεγάλος αγγειογράφος της αρχαιότητος Εξηκίας ο Αθηναίος, περί το 550 π. χ. αποτύπωσε στον γνωστό κύληκα του Διονύσου, το κομψοτέχνημα που υπάρχει σήμερα στο μουσείο του Μονάχου. Στο επόμενο άρθρο θα δούμε την επιρροή των καλλιτεχνών, συμβολιστών των τελευταίων αιώνων, από την τέχνη και τον πολιτισμό των Ετρούσκων, δίνοντας ποιότητα στη ζωή μας.