Rib and Sea

Γράφει ο Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Θέλω να αναφερθώ, για μία ακόμη φορά, στην πρόσφατη προσάραξη του "Βιτσέντζος Κορνάρος" στο λιμάνι της Κάσου. Και δεν το κάνω επειδή θέλω να δώσω έκταση σε μια θαλασσινή περιπέτεια που, στο κάτω κάτω, είχε αίσιο τέλος, αλλά γιατί πιστεύω ότι οι εγνωσμένης αξίας πλοίαρχοι, που με αυταπάρνηση εξυπηρετούν τις δύσκολες γραμμές του Αιγαίου, δεν πρέπει να γίνονται αντικείμενο χλευασμού και ανέξοδης κριτικής από ωρισμένους ξερόλες του ντόκου που δεν είναι άξιοι να δέσουν ούτε τα κορδόνια των παπουτσιών τους.

Το βέβαιο είναι ότι το "Βιτσέντζος Κορνάρος" κουβαλάει στις πλάτες του μερικές δεκαετίες αδιάλειπτης θαλασσινής δραστηριότητας, η οποία ξεκίνησε στη Βόρειο Θάλασσα και κατέληξε στα μικρά και ξεχασμένα νησιά του Αιγαίου, όπως είναι η Κάσος και τα Αντικύθηρα. Τα τελευταία χρόνια ευτύχησε να πέσει στα χέρια του καπετάν Δημήτρη Λαδά ο οποίος, εκτός από ένας έμπειρος καπετάνιος, είναι και ένας πολύ καλός και ευγενικός άνθρωπος.

Τον συνάντησα για πρώτη φορά στη γέφυρα του "Κορνάρου", τότε που μαζί με τον Γιώργο Κοκκονά μεταφέραμε ένα φορτηγό δενδρύλλια στην Κάσο για δενδροφύτευση. Μου είχε εκμυστηρευτεί τότε τους φόβους και τις ανησυχίες του για το νέο λιμάνι της Κάσου που θα γινόταν "κλουβί" με την ολοκλήρωση του προσήνεμου μώλου δημιουργώντας πολλά προβλήματα στις προσεγγίσεις των πλοίων, δεδομένου ότι δεν τηρήθηκε το αρχικό σχέδιο και με την ολοκλήρωση του προσήνεμου μώλου σε νέα θέση, πλησιέστερη προς τον υπάρχοντα προβλήτα, το λιμάνι της Κάσου μετετρέπετο σε "φάκα", όπως χαρακτηριστικά το αποκαλούν σήμερα όλοι οι καπετάνιοι που προσεγγίζουν στην Κάσο.

Στη συνέχεια το πλοίο εξυπηρέτησε τη γραμμή Πειραιά - Κύθηρα - Αντικύθηρα κι' εγώ έχασα τον καπεταν Δημήτρη. Τον ξαναβρήκα σε μια προσέγγισή του στον Ποταμό των Αντικυθήρων όταν πριν από μερικά χρόνια βρισκόμουν στο ξεχασμένο νησί για τις ανάγκες ενός ταξιδιωτικού άρθρου. Θυμάμαι τον πρόεδρο του νησιού που παρέλαβε το συνηθισμένο ταψί με τους λουκουμάδες που έδινε κάθε Πέμπτη ο Καπεταν Δημήτρης Λαδάς για να γλυκάνει τους λιγοστούς ξεχασμένους ακρίτες των Αντικυθήρων...

Με την πρόσφατη ετήσια επιθεώρηση του "Πρέβελης", ο "Κορνάρος" και ο καπετάνιος του κλήθηκαν να καλύψουν το κενό στη δύσκολη γραμμή της Κασοκαρπαθίας. Σίγουρα το αξιόπλοο σκαρί του "Κορνάρου", που έχει πολλές φορές εισπράξει τους επαίνους των επιβατών της "άγονης γραμμής" για το "γλυκό" ταξίδεμά του, δεν είναι σήμερα το ίδιο με εκείνο των πρώτων χρόνων ναυπήγησής του, και αυτό είναι ευνόητο. Σίγουρα στο πέλαγος ο καπεταν Δημήτρης "πάει" τις μηχανές χαλαρά, σαν μια ένδειξη σεβασμού για την ηλικία του πλοίου και το έργο που έχει μέχρι σήμερα επιτελέσει. Σε καμμία όμως περίπτωση ο καπεταν Δημήτρης δεν θα έμπαινε με τις δύο από τις τρεις μηχανές του ή με κάποια που "κουτσαίνει" για να κάνει μανούβρα με γερή σοροκάδα στην Κάσο. Δεν θα έμπαινε ούτε καν με ταχύτητα ανέμου στους 25-30 κόμβους, αν υπήρχε θέμα, πόσω μάλλον με το απότομο καθοδικό του Πρίωνα που έκανε τον 7άρη σορόκο να κατρακυλάει μέσα στο λιμάνι με ριπές στα 9 και στα 10 Β και να χαλάει κόσμο.

Έχω ταξιδεύσει πολλές φορές με τα καράβια της ΑΝΕΚ στην Κάσο. Πότε με το "Ιεράπετρα", πότε με το "Πρέβελης" και πότε με το "Βιτσέντζος Κορνάρος". Δεν υπήρξε ούτε ένας καπετάνιος που να μη μου είχε εκμυστηρευτεί τη δυσαρέσκεια και την ανασφάλεια που ένοιωθε για τον τρόπο με τον οποίο είχε αποφασιστεί να κατασκευαστεί ο προσήνεμος μώλος. Όλοι όμως, σχεδόν, απέφευγαν να εκφράσουν δημοσίως αυτούς τους φόβους και τις αντιρρήσεις τους φοβούμενοι τον θυμό κάποιων Κασιωτών οι οποίοι είχαν πεισθεί από "ειδήμονες" του καφενείου αλλά και υπουργούς, σαν τον Αριστοτέλη Παυλίδη, για την αρτιότητα της μελέτης και τη σωστή γωνία του προσήνεμου μώλου σε σχέση με τον υπάρχοντα προσήνεμο μώλο και τον προβλήτα πρόσδεσης των πλοίων.

Δεν είναι τυχαία τα σχόλια που ανέβασε προσφάτως στο φατσοβιβλίο της ομάδας "Αρχιπέλαγος" ο καπεταν Σιδερής Μαμίδης, με αφορμή όσα έχουν συμβεί και όσα έχουν ειπωθεί. Ο καπεταν Σιδερής υπήρξε ένας εξαιρετικός καπετάνιος, γεννημένος το 1952, ο οποίος έχει βγει ήδη στη σύνταξη. Δεν είναι δε τυχαίο που ο καπετάν Διαμαντής Παπαγεωργίου του έχει απεριόριστη εκτίμηση. Είναι λίγο νευρικός και εκρηκτικός σαν άνθρωπος, αλλά σαν ναυτικός είχε τεράστιο μεράκι και μεγάλες ευαισθησίες. Έγραψε λοιπόν ο καπετάν Σιδερής στο φατσοβιβλίο :

"Αυτά που καταγγέλει ο καπτα Δημήτρης (Λαδάς) αληθεύουν. Σε συνάντηση με τον Παυλίδη στο Υ.Ε.Ν., με παρόντες τους Στεφανάτο Γ., Γκίκα Λεων. και εμένα, μας είχε ρωτήσει ο Παυλίδης τη γνώμη μας για το λιμενικό έργο της Κάσου. Είχαμε εναντιωθεί, παρ' όλο που μας είπε ότι το σχέδιο ήταν δικό του".

Πάμε τώρα στις κινήσεις που κάνει ο καπεταν Δημήτρης Λαδάς, μπαίνοντας στη λεκάνη του λιμανιού της Κάσου, και οι οποίες είναι πάντοτε σχεδόν οι ίδιες. Σε μια έκτακτη κατάσταση θα μπορούσε ενδεχομένως να ανεβάσει στροφές στις μηχανές, αλλά με τον κακό χαμό της πρόσφατης προσάραξης ήταν εντελώς αμφίβολο αν θα ήταν αρκετό για να βγει από το λιμάνι.

Το πρώτο αρνητικό του προσήνεμου μώλου (κυματοθραύστη) του λιμανιού της Κάσου είναι ότι υποχρεώνει τους πλοιάρχους να βάλουν το καράβι, υποχρεωτικώς, από τα ανατολικά. Με τον πρόσφατο ισχυρό σορόκο, που ήταν η αιτία της προσάραξης του πλοίου, η καλύτερη μανούβρα θα ήταν η αριστερή στροφή με πολύ δρόμο ώστε να ορτσάρει κάποια στιγμή το πλοίο στον καιρό και να διατηρήσει την πλώρη του στην έξοδο του λιμανιού σε περίπτωση ανάγκης. Όμως, μπαίνοντας από ανατολικά, μέχρι να γυρίσει το πλοίο και να αρχίσει να φέρνει τον καιρό στην αριστερή μάσκα, πρέπει να κάνει μια πολύ μεγαλύτερη σε μοίρες στροφή, και βέβαια κλειστή, κατά την διάρκεια της οποίας είναι σχεδόν βέβαιο οτι ο καιρός που θα έχει στην αριστερή μπάντα θα το πετάξει στο βάθος του λιμανιού.

Έχω ακούσει παλαιότερα από συγκεκριμένο καπετάνιο, το όνομα του οποίου για ευνόητους λόγους δεν θα αναφέρω, ότι πριν την επέκταση του κυματοθραύστη, έμπαινε όταν έπνεε σορόκος από βόρειο-βορειοανατολικά, δηλαδή περνούσε το πλοίο πάνω από την σημερινή προέκταση του προσήνεμου μώλου, που τότε ήταν θάλασσα. Είχαν έτσι ήδη τον καιρό στην αριστερή μάσκα, είχαν περισσότερο δρόμο (ταχύτητα), έκανε μια πολύ μικρότερη σε μοίρες αριστερή στροφή και, βέβαια, έφερνε με απείρως μεγαλύτερη ευκολία την πλώρη του πλοίου προς την έξοδο του λιμανιού και πάνω στον καιρό.

Πλέον, αν η σοροκάδα ταξιδεύει με ταχύτητα πάνω από 20 κόμβους, κανένας καπετάνιος δεν ρισκάρει αριστερή στροφή, προτιμώντας τη δεξιά, που δεν είναι βεβαίως η ιδανική, αλλά είναι η μόνη ρεαλιστική και, συγχρόνως, πάρα πολύ δύσκολη. Καλό είναι να θυμηθούμε ότι ο καπετάν Διαμαντής Παπαγεωργίου, αυτός ο βιρτουόζος της μανούβρας, είχε το 2012 κάνει κι' αυτός δεξιά στροφή με την δική του σοροκάδα, κρατούσε την πλώρη του "Πρέβελης" με ένα τεράστιο έκταμα της δεξιάς άγκυρας, η οποία, ευτυχώς, κράτησε καθ' όλη την διάρκεια της μανούβρας και το πλοίο κατάφερε τελικώς να δέσει στο ντόκο με την τρίτη προσπάθεια. Όμως, κατά τον απόπλου και παρά το τέλειο φουντάρισμα αυτού του ταλαντούχου καπετάνιου, η άγκυρα ξέσυρε από την απίστευτη δύναμη του σορόκου, που χτυπούσε αλύπητα τη δεξιά μπάντα, και ακριβώς επειδή ο νέος κυματοθραύστης είναι πολύ μακρύς και η απόστασή του από το ντόκο απίστευτα μικρή, το πλοίο δεν πρόλαβε να βγει από το λιμάνι και ακούμπησε με την πλαγιολίσθηση επάνω στον κυματοθραύστη.
Το πιο πάνω περιστατικό αποτελεί το δεύτερο τεράστιο αρνητικό της νέας επέκτασης του προσήνεμου μώλου, η οποία, εκτός του ότι χαλάει την ιδανική αριστερή στροφή, στερεί το πλοίο και από την δυνατότητα ασφαλούς εξόδου από το λιμάνι της Κάσου.

Έστω ότι με οποιαδήποτε στροφή και οποιαδήποτε επιλογή δεν καταφέρει ο καπετάνιος να δέσει το πλοίο και πρέπει να βγει από το λιμάνι για να επιχειρήσει νέα προσπάθεια ή απλώς να φύγει. Έστω, ακόμη, ότι ο καπετάνιος κατάφερε να δέσει το πλοίο και πρέπει απλά να αποπλεύσει. Αν η άγκυρα δεν κρατήσει στην ορμή του σορόκου, πράγμα διόλου απίθανο, τότε το πλοίο "την έκατσε", κατά την λαϊκή έκφραση. Αυτό απεδείχθη περίτρανα στην περίπτωση του καπετάν Διαμαντή που έκανε την τέλεια μανούβρα το 2012, έδεσε, είχε τον καιρό σε καλύτερη γωνία από αυτήν που είχε το "Κορνάρος" στην πρόσφατη προσάραξη του, αλλά τελικώς ούτε αυτός κατάφερε να βγει από το λιμάνι μόλις τον πρόδωσε η άγκυρα. Συνεπώς, ακόμη και αν ο "Κορνάρος" ήταν σε άριστη κατάσταση - στις μανούβρες έχει ακόμη ικανοποιητικές κινήσεις - είναι πολύ πιθανό ότι θα πάθαινε το ίδιο αν κάτι δεν πήγαινε καλά με την πρώτη προσπάθεια.

Πρέπει εξ άλλου να θυμίσω ότι στο λιμάνι της Τήνου, που έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με το λιμάνι της Κάσου, όσον αφορά τη σχετική γωνία του Β-ΒΑ ανέμου ως προς το πλοίο σε όλη την διάρκεια της μανούβρας, την θέση του λιμανιού ως προς τον Β-ΒΑ άνεμο, την ενίσχυση του ανέμου που δημιουργεί σπηλιάδες καθώς περνάει μέσα από τα βουνά και επίσης το κλείσιμο του λιμανιού με την επέκταση του κυματοθραύστη, έγιναν δύο ατυχήματα με ολοκαίνουργια βαπόρια. Ένα το 2012 με το "Νήσος Χίος", που είναι απίστευτο "εργαλείο"  στη μανούβρα και έπαθε πολύ σοβαρές ζημιές, και ένα το καλοκαίρι του 2014 όταν το εξ ίσου απίστευτο στη μανούβρα "Blue Star Naxos" - ίσως ακόμη καλύτερο λόγω του μικρότερου μήκους του - έκανε τη μπάλλα του... φυσαρμόνικα! Βεβαίως και το πρώτο ατύχημα, αλλά ειδικώς το δεύτερο, πέρασαν στα "ψιλά", του "Blue Star Naxos" μάλιστα ίσως να μην αναφέρθηκε ούτε σε τίτλους. Εδώ πρέπει να πω ότι, σε αναλογία με την Κάσο, το λιμάνι της Τήνου ίσως να είναι λίγο πιο εύκολο γιατί η επέκταση του κυματοθραύστη έχει αναλογικά λιγότερο μήκος και η απόστασή του από το ντόκο είναι κατά 50-60 μέτρα μεγαλύτερη, οπότε το εγκλωβισμένο πλοίο μπορεί να βγει πιο εύκολα. Συνεπώς, το ερώτημα τι θα γινόταν αν ο "Κορνάρος" ήταν στην παλαιότερη κατάστασή του μπορεί να είναι λογικό και θεμιτό, αλλά η σιγουριά για το ότι αυτό ήταν το βασικό αίτιο για την προσάραξη και ότι αν στη θέση του ήταν ένα σύγχρονο πλοίο, "πυροβόλο" στη μανούβρα, θα προλάβαινε να βγει, είναι άλμα σκέψης.

Οι καπετάνιοι της Κασοκαρπαθίας πιστεύουν ότι αν με το "Πρέβελης" π.χ. αρχίζουν να σκέφτονται σοβαρά να μη μπουν στο λιμάνι της Κάσου με σοροκάδα 20 κόμβων, τότε με ένα "Blue Star Naxos" (ελάχιστα μικρότερο από τον "Κορνάρο" και απίστευτα ευέλικτο στη μανούβρα) ίσως να έβαζαν το όριο αυτό στους 30 - 30+ κόμβους. Όμως, αν τους "κάτσει" έξαρση 60+ κόμβων, ακόμη και 40-45, θα έχουν σημαντικά μεγάλες πιθανότητες να παγιδευτούν εκεί μέσα και να πέσουν στα βράχια του προσήνεμου μώλου. Σίγουρα με ένα πιο μανουβραδόρικο βαπόρι οι προσεγγίσεις με δύσκολους σορόκους θα ήταν περισσότερες, αλλά μετά από κάποιο όριο τα πράγματα είναι σχεδόν απαγορευτικά και οι ακραίες σοροκάδες δεν λείπουν τον χειμώνα στην τόσο άγρια και συγχρόνως όμορφη Κάσο. Ίσως να μην υπάρχει άλλο λιμάνι στην Ελλάδα που ο συνδυασμός τόσων παραμέτρων να το κάνει τόσο επικίνδυνο με τον συγκεκριμένο άνεμο.

Καταλήγοντας θα πω ότι, κατά την ταπεινή μου γνώμη, η βασική αιτία για την πρόσφατη προσάραξη του "Κορνάρου" ήταν ο συνδυασμός της απότομης αύξησης της έντασης του ανέμου (που διατηρήθηκε επί δύο ημέρες), σε συνδυασμό με τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του λιμανιού της Κάσου, ειδικώς μετά την επέκταση του κυματοθραύστη.

Σαφώς και υπάρχουν ερωτηματικά για το τι θα γινόταν αν ο "Κορνάρος" ήταν πιο "φρεσκαρισμένος", αλλά δεν νομίζω ότι αυτό πρέπει να το κατατάξει κανείς στα βασικά αίτια του ατυχήματος.

Θα ήθελα να κλείσω αυτό το άρθρο με μία σύσταση. Συνιστώ λοιπόν στους αυτόκλητους "πλοιάρχους" των... καφενείων να μην ασχολούνται και, πολύ περισσότερο, να μην κρίνουν και επικρίνουν πρόσωπα και καταστάσεις, που εκ των πραγμάτων δεν έχουν τις γνώσεις και την δυνατότητα να γνωρίζουν. Ας αφήσουν τους καπεταναίους των καραβιών να επιτελούν το λειτούργημά τους και ας μην περιμένουν με το δάκτυλο στη σκανδάλη να τους στήσουν στον τοίχο στην πρώτη πιθανή αποτυχία τους η οποία κυρίως οφείλεται, όπως προανέφερα, στα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του λιμανιού της Κάσου και στον ορεινό όγκο που ισχυροποιεί ακόμη περισσότερο τους νοτίους ανέμους. Λέτε, άλλωστε, να είναι τυχαίο που, εκτός του ασύμφορου του πράγματος, καμμία άλλη εταιρεία δεν δείχνει ενδιαφέρον να λάβει μέρος στους διαγωνισμούς αυτής της γραμμής;