Rib and Sea

Κείμενο - Φωτογραφίες - Βίντεο : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Όλα αυτά τα χρόνια, που ταξίδευα με φουσκωτό σκάφος στο Αιγαίο, είχα την ψευδαίσθηση ότι το απλό δέσιμο ενός κάβου στα λιμάνια των νησιών του μου έδινε αυτομάτως το δικαίωμα να πω ότι τα γνώρισα! Πώς να γνωρίσεις όμως ένα νησί αν δεν περιπλανηθείς στα σοκάκια των οικισμών του, στα αξιοθέατά του, στους αρχαιολογικούς του χώρους, αν δεν γνωρίσεις τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων του, αν δεν μιλήσεις μαζί τους και δεν ενδιαφερθείς για τα προβλήματά τους; Πόσο μπορεί μια κρύα μπύρα σε κάποιο ταβερνάκι του λιμανιού, μια σύντομη βόλτα και ένα βιαστικό μπάνιο στην πλησιέστερη παραλία να τα αντικαταστήσουν όλα αυτά;

Από τότε που οι ναυτιλιακές εταιρείες, οι οποίες διαφημίζονται στο "Rib and Sea" και "Camper Life", μας έδωσαν την ευκαιρία να ταξιδεύουμε δωρεάν στα νησιά του Αιγαίου με το αυτοκινούμενο τροχόσπιτό μας, καταλάβαμε πόσο επιφανειακή ήταν στο παρελθόν η γνωριμία μας με τους μαγικούς αυτούς τόπους του ελληνικού Αρχιπελάγους.

Η Σάμος είναι ένα από τα νησιά στα οποία έχω προσεγγίσει αρκετές φορές στο παρελθόν με φουσκωτό σκάφος. Ένα από τα νησιά όμως που μπορώ με βεβαιότητα πια να πω ότι γνώρισα πριν από λίγες μόλις ημέρες! Αρκούσε η  παραμονή μιας εβδομάδας και το "όργωμα" των οικισμών του επίγειου αυτού παράδεισου με την βοήθεια του αυτοκινούμενου και του δίτροχου, που είναι πλέον μονίμως φορτωμένο στη σχάρα του, για να σχηματίσω μια ολοκληρωμένη εικόνα της πατρίδας του Πυθαγόρα, του Αρίσταρχου και του Επίκουρου. Ένα καταπράσινο νησί, κομμάτι θαρρείς του παράδεισου, οι ανατολικές ακτές του οποίου νοιώθουν την "ανάσα" των βραχωδών ακτών της Τουρκίας, αφού απέχουν από αυτές λίγες εκατοντάδες μέτρα! Ένα νησί που πολιορκείται τους τελευταίους μήνες από χιλιάδες πρόσφυγες και παράνομους μετανάστες οι οποίοι καταφθάνουν στις ανατολικές κυρίως ακτές του με φουσκωτά σκάφη-καρμανιόλες από τις ακτές της Τουρκίας και κατασκηνώνουν στο κέντρο φιλοξενίας (Hot Spot) του κεντρικού λιμανιού του μέχρις ότου προωθηθούν με το "Νήσος Μύκονος" της "Hellenic Seaways" στο λιμάνι του Πειραιά.

Αυτό που καταπλήσσει τον επισκέπτη, ο οποίος για πρώτη φορά επισκέπτεται τη Σάμο, είναι η οργιώδης βλάστηση και τα τρεχούμενα νερά. Αν σκεφτεί μάλιστα κανείς ότι το νησί έχει καεί πολλές φορές στο παρελθόν, η έκπληξη του επισκέπτη μπροστά στην εκπληκτική ομορφιά της φύσης γίνεται ακόμη μεγαλύτερη. Υπάρχουν σημεία όπου η βλάστηση είναι τόσο πυκνή ώστε δεν μένουν πολλά περιθώρια στον φωτογράφο ή τον οπερατέρ που θα θελήσει να απαθανατίσει το τοπίο από ψηλά!

Αποφασίσαμε να αποβιβαστούμε στο Καρλόβασι και όχι στη Σάμο, αφ' ενός μεν για να συντομεύσουμε το ταξίδι και να εξοικονομήσουμε μιάμιση ώρα ύπνου, αφ' ετέρου για να δούμε το επόμενο πρωί την βόρεια ακτή του νησιού η οποία είναι εύκολα προσβάσιμη με ικανοποιητικό ασφάλτινο οδικό δίκτυο. Γενικώς το οδικό δίκτυο του νησιού είναι καλό, με εξαίρεση τους δευτερεύοντες δρόμους που διασχίζουν τη Σάμο εσωτερικά και σκαρφαλώνουν περιμετρικά μέχρι τους μικρούς οικισμούς και τα αμέτρητα ξωκκλήσια, στις υψηλές κορυφές του Κέρκη και του Καρβούνη.

Τις λίγες ώρες που έμεναν μέχρι να ξημερώσει διανυκτερεύσαμε στον χωμάτινο χώρο ελεύθερης στάθμευσης της μαρίνας. Τον ίδιο χώρο επιλέξαμε, μερικές ημέρες αργότερα, σαν βάση για τις εξορμήσεις μας στα χωριά Λέκα και Καστανιά, την παραλία Ποτάμι, τους καταρράκτες και το Καρλόβασι.

Εν τω μεταξύ, σε μια άσκηση επί χάρτου μοιράσαμε το νησί σε περιοχές, ώστε να είναι πιο εύκολη η εξερεύνησή του, διανυκτερεύοντας πότε στη Σάμο, πότε στο Πυθαγόρειο και πότε στον Όρμο του Μαραθόκαμπου. Το ακούραστο και οικονομικό "παπί" ανέλαβε το υπόλοιπα. Ο καιρός στάθηκε σύμμαχός μας, με εξαίρεση δύο μόνο ημέρες όταν ο νοτιάς έφερε βροχή αναγκάζοντάς μας να εγκαταλείψουμε το "παπί" και να φθάσουμε μέχρι τον Μαραθόκαμπο, τους Δρακαίους και τον Άγιο Ισίδωρο με το αυτοκινούμενο. Φθάσαμε μάλιστα μέχρι τις παρυφές της Παναγίας της Μακρινής, και εκείνα τα λίγα χωμάτινα χιλιόμετρα από την Καλλιθέα μέχρι το ξωκκλήσι της Αγ. Αικατερίνης, τόσο εμείς όσο και το Ducato, θα τα θυμόμαστε για πάντα!

Ο οικισμός που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαδρομή από το Καρλόβασι μέχρι το λιμάνι της Σάμου, είναι το Κοκκάρι. Ήταν το 1973, όταν πέρασα τελευταία φορά από εδώ, και θυμάμαι ακόμη το πανώ που κρεμόταν στην κεντρική πλατεία του οικισμού παροτρύνοντας τους κατοίκους να ψηφίσουν "ναι" στο δημοψήφισμα που διενήργησε τότε η χούντα των συνταγματαρχών, με σκοπό να καταργηθεί η μοναρχία και να εγκαθιδρυθεί το πολίτευμα της Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας με πρώτο προσωρινό πρόεδρο τον ίδιο τον Παπαδόπουλο. Είχα πεταχτεί τότε μέχρι τη Σάμο, σε ένα ταξίδι αστραπή, προκειμένου να δω το κορίτσι μου, που αργότερα έγινε η γυναίκα της ζωής μου...

Η Σάμος δεν θα μπορούσε να αποφύγει την - σε καθημερινη σχεδόν βάση - εισβολή χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών, πολύ περισσότερο όταν η απόσταση που χωρίζει τις νοτιοανατολικές κυρίως ακτές της από τις ακτές της Τουρκίας δεν υπερβαίνει (στο ύψος της Ψιλής Άμμου) τα 1.500 μέτρα! Συνέπεια αυτής της διαρκούς και ανεξέλεγκτης εισβολής είναι ο κατακλυσμός των ακτών της Σάμου από σωσίβια, σχισμένα φουσκωτά σκάφη (ο Θεός να τα κάνει), ρούχα και σκουπίδια. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των κατοίκων της Σάμου να απομακρύνουν αυτή τη σαβούρα από τις παραλίες και τα δάση του νησιού τους, η κατάσταση δεν βελτιώνεται με δεδομένες τις συνεχείς αφίξεις προσφύγων και μεταναστών και την αδυναμία των τοπικών Δημοτικών Αρχών να δώσουν λύση στο πρόβλημα λόγω έλλειψης προσωπικού και Καλλικράτη.

Ένας ολόκληρος μηχανισμός υποδοχής και φιλοξενίας (Hot Spot) έχει πάντως στηθεί στο λιμάνι της Σάμου, με σκηνές, τουαλέττες, ηλιακούς θερμοσίφωνες και ιατρική φροντίδα από τους "γιατρούς χωρίς σύνορα", με το καράβι της γραμμής να μεταφέρει καθε εβδομάδα τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στον Πειραιά. Την ίδια στιγμή καταφθάνουν άλλοι, οι οποίοι καταγράφονται και εγκαθίστανται στις σκηνές μέχρις ότου έρθει και η δική τους σειρά να μεταφερθούν στο λιμάνι του Πειραιά με την επόμενη άφιξη του πλοίου. Είναι πάντως εκπληκτική η ταχύτητα με την οποίαν εντοπίζονται οι πρόσφυγες και οι μετανάστες από τις Υπηρεσίες του Λιμενικού Σώματος και της Αστυνομίας, με τους "γιατρούς χωρίς σύνορα" να σπεύδουν πρώτοι στα σημεία της "απόβασης", να συγκεντρώνουν τους βρεγμένους και ταλαιωρημένους ανθρώπους και να τους μεταφέρουν στο κέντρο φιλοξενίας. Όλη αυτή η καλοκουρδισμένη μηχανή υποδοχής και φιλοξενίας έχει αναμφίβολα και την θετική της πλευρά, αφού η παρουσία των προσφύγων και των μεταναστών δεν επηρεάζει την ηρεμία των κατοίκων και την γενικότερη εικόνα του νησιού, με εξαίρεση τις παραλίες οι οποίες θυμίζουν εκθέσεις άχρηστων αντικειμένων και "σωστικών" μέσων.

Θέλοντας να δώσω τέλος στον σχολιασμό αυτής της, τραγελαφικής για τα νησιά ειδικότερα και την χώρα μας γενικότερα, κατάστασης, θα πω ότι όλη αυτή η ιστορία, σε μένα τουλάχιστον, δημιουργεί τους ακόλουθους, εύλογους πιστεύω, συνειρμούς.

1. Τα εξ ανατολών υδάτινα σύνορά μας είναι ανύπαρκτα και θυμίζουν ξέφραγο αμπέλι.
2. Κάποιοι από μας δικαιώνουμε τη φήμη μας σαν απόγονοι του Ξένιου Δία και κάποιοι άλλοι, η ελάχιστη μειοψηφία ευτυχώς, δικαιώνουμε τους ευκαιριακούς απατεώνες που δεν χάνουν ευκαιρία να εκμεταλλευτούν την δυστυχία κάποιων συνανθρώπων τους για να βγάλουν απ' τη μύγα ξύγκι.
3. Το ανύπαρκτο ελληνικό κράτος, που είναι κατά κανόνα απόν όταν το χρειάζονται οι πολίτες του, που δεν διαθέτει ούτε ελικόπτερα διάσωσης ούτε πλωτά μέσα ούτε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους ακρίτες του Αιγαίου, τους άστεγους και τους πεινασμένους, τρέχει τώρα αλαφιασμένο να συνδράμει χιλιάδες πρόσφυγες και λαθρομετανάστες και να τους μεταφέρει με ασφάλεια στα κέντρα φιλοξενίας.
4. Ουδείς εκ των βολευτών μας βάζει στο μυαλό του πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η συνεχιζόμενη "ειρηνική εισβολή". Μια "ειρηνική εισβολή" η οποία επιφυλάσσει στη χώρα μας - μακάρι να διαψευστώ - πολύ τραγικές καταστάσεις με απρόβλεπτο επίλογο.

Είναι πάντως προνόμιο, το έχω γράψει πολλές φορές αυτό και ακούγεται ίσως παράξενο, να ταξιδεύει καινείς στα νησιά του Αιγαίου κατά την διάρκεια του χειμώνα. Αν μάλιστα φθάνει σ' αυτά με αυτοκινούμενο τροχόσπιτο, τότε η ευχαρίστηση αγγίζει τα όρια της απόλυτης ηδονής! Ελεύθερο και άνετο πάρκινγκ παντού, ησυχία, ερημικές παραλίες, ελάχιστη κίνηση στους δρόμους, απέραντη φιλοξενία και υπέροχοι μεζέδες, στα λιγοστά ταβερνάκια που μπορεί να λειτουργούν, και μια ατμόσφαιρα διαυγής, ιδανική για τους λάτρεις της φωτογραφίας και της κινούμενης εικόνας. Η Σάμος δεν θα μπορούσε βεβαίως να αποτελέσει εξαίρεση. Σε συνδυασμό μάλιστα με την οργιώδη βλάστηση, τα νερά που ξεπηδούν απ' το πουθενά και τους φιλόξενους και πρόθυμους να σε βοηθήσουν κατοίκους είναι, θα έλεγα, ο ιδανικός προορισμός γι' αυτούς που γνωρίζουν να εκτιμούν τις απλές και ανεπιτήδευτες χαρές της ζωής.

Ευχάριστη έκπληξη η νέα τουριστική μαρίνα, κοντά στο Πυθαγόρειο, η οποία κλείνει ήδη δέκα χρόνια ζωής. Με σύγχρονες εγκαταστάσεις, δυνατότητα ανέλκυσης, συντήρησης και επισκευής μεγάλων σκαφών, καταστήματα ναυτιλιακών ειδών και ειδών διατροφής, ξενοδοχείο αλλά και πρατήριο καυσίμων πάνω στο ντόκο! Φιλότιμη προσπάθεια να μιμηθούμε τους πρώτους διδάξαντες της Μικρασιατικής ακτής. Αν είναι για καλό, ας είναι κι' έτσι! Όσοι επιθυμούν να ζητήσουν πληροφορίες μπορούν να επικοινωνήσουν στα τηλέφωνα : 22730 61600 και 210 9977000 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση : Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου θα ήταν σίγουρα πολύ πιο εντυπωσιακός εάν υπήρχε η μέριμνα και το ενδιαφέρον της Πολιτείας για την ανάδειξή του. Δεν εξεπλάγην καθόλου στη θέα του φύλακα ο οποίος ξεχορτάριαζε την περιοχή των αρχαίων ευρημάτων, ενώ συγχρόνως εκτελούσε και χρέη ταμία! Δεν ήταν άλλωστε η πρώτη φορά που είδαμε σε αρχαιολογικό χώρο έναν κακοπληρωμένο υπάλληλο να κάνει όλες τις δουλειές. Χρειάστηκε πάντως να πάμε δύο φορές μέχρι το Ηραίο αφού την πρώτη φορά έτυχε να είναι Δευτέρα, ημέρα που ο αρχαιολογικός χώρος δεν είναι επισκέψιμος.

Η λατρεία της Σαμιακής Ήρας μαρτυρείται από την ύστερη εποχή του χαλκού και αναφέρεται στη Μητέρα θεά, την "γεννήτρα των πάντων", όπως την αποκάλεσε ο Λέσβιος ποιητής Αλκαίος. Το πρώτο λατρευτικό άγαλμα της θεάς ήταν από ξύλο (ξόανο) και σύμφωνα με τον Παυσανία το έφεραν οι Αργοναύτες από το Άργος. Οι επιμελητές του Ιερού ήταν γυναίκες και άνδρες. Χαρακτηριστική ήταν η παρουσία παγωνιών στον χώρο, τα οποία θεωρούνταν ιερά πουλιά της θεάς.

Στα 570-560 π.Χ. αναγέρθηκε ο γιγαντιαίος ναός της Ήρας, οι διαστάσεις του οποίου τον έκαναν μοναδικό. Ο ναός αυτός ήταν δίπτερος με διαστάσεις 52,5 Χ 105 μ. Οι κίονες υπολογίζεται ότι είχαν ύψος 18 μ., ήταν πώρινοι και ραβδωτοί, ο θριγκός ξύλινος και η στέγη καλυπτόταν από οπτά κεραμίδια με ανθεμωτά ακροκέραμα. Ο ναός χαρακτηρίστηκε θαύμα της ιωνικής αρχιτεκτονικής, αλλά καταστράφηκε από σεισμό λίγα χρόνια μετά την αποπεράτωσή του. Κατά την διάρκεια της τυραννίας του Πολυκράτη άρχισαν οι εργασίες για ένα νέο ναό μεγαλύτερο από τον προηγούμενο. Ο Ηρόδοτος τον χαρακτήρισε σαν τον μεγαλύτερο ναό από όσους μέχρι τότε είχε δει, όταν τον αντίκρυσε το 460 π.Χ. Ήταν δίπτερος με διαστάσεις 55,16 Χ 108,63 μ. Ο αριθμός των κιόνων, στον νέο αυτό ναό, έφθανε τους 155. Από αυτούς σώζεται σήμερα στη θέση του μέρος μόνο του ενός στη νότια πλευρά του ναού. Το αρχικό ύψος των κιόνων έφθανε τα 20 μ. Ήταν κατασκευασμένοι από μάρμαρο ενώ το υπόλοιπο κτίριο ήταν από πωρόλιθο.

Και επειδή όπου πάω η Ελλάδα με πληγώνει, δεν θα μπορούσε η παράξενη αυτή πατρίδα να μη με πληγώσει και στη Σάμο. Ο λόγος; Οι κάτοικοι του χωριού Δρακαίοι, στο τελείωμα του δρόμου προς βορράν μετά τον Μαραθόκαμπο, είναι υποχρεωμένοι να κάνουν τον γύρο του πανύψηλου Κερκετέα και να καλύψουν μια απόσταση 35 περίπου χιλιομέτρων σε χρονικό διάστημα όχι μικρότερο της μιάμιση ώρας, προκειμένου να πάνε στο Κέντρο Υγείας του Καρλοβάσου, ενώ η πραγματική απόσταση που χωρίζει το χωριό τους από το Καρλόβασι δεν είναι μεγαλύτερη των 10 χιλομέτρων σε ευθεία σχεδόν γραμμή ακολουθώντας την βορειοανατολική ακτογραμμή! Μια απόσταση, δηλαδή, που θα μπορούσε, σε ώρα ανάγκης, να καλυφθεί το πολύ σε μισή ώρα! Με πρόσχημα ότι η περιοχή είναι Natura το μονοπάτι δεν μετατρέπεται σε έναν αξιοπρεπή χωματόδρομο (τουλάχιστον) και έτσι οι ηλικιωμένοι κάτοικοι των Δρακαίων συνεχίζουν να κάνουν ολόκληρο ταξίδι για να τους δει ο γιατρός στο Καρλόβασι, αν δεν έχουν εν τω μεταξύ αποδημήσει εις Κύριον!

Από μερικά μισόλογα των κατοίκων κατάλαβα ότι κάποιοι κινούν τα νήματα για να μην κατασκευαστεί αυτός ο δρόμος ο οποίος θα έχει συγχρόνως πρόσβαση σε μια από τις καλύτερες παραλίες της Σάμου (Σεϊτάνι), αποφεύγοντας το αναγκαστικό πέρασμα από τον Μαραθόκαμπο και την τουριστική παραλία του Κάμπου. Τυχαίο; Δεν νομίζω. Υπενθυμίζω ότι περιοχή Natura είναι και το τμήμα που συνδέει το χωριό Καρκινάγρι της γειτονικής Ικαρίας με τον Αρμενιστή και τον Εύδηλο. Εκεί όμως προχωρούν οι εργασίες για την κατασκευή του δρόμου. Οι κακές γλώσσες λένε ότι αυτό οφείλεται στην επιρροή που άσκησε η σύζυγος του Πάνου Καμμένου της οποίας η Ικαρία είναι η ιδιαίτερη πατρίδα. Δυστυχώς οι Δρακαίοι δεν διαθέτουν υπουργό στην κυβέρνηση ούτε μπάρμπα στην Κορώνη...

Εκπληκτικός σε φυσική ομορφιά, αλλά τρομερά δύσκολος για νορμάλ τετράτροχα - πόσω μάλλον για ένα ογκώδες αυτοκινούμενο - είναι ο ανηφορικός χωματόδρομος που ξεκινάει από τον οικισμό της Καλλιθέας και φθάνει στις παρυφές του Κερκετέα, εκεί που αρχίζει το κακοτράχαλο μονοπάτι που οδηγεί στο εκκλησάκι της Παναγίας της Μακρινής, κτισμένο στην είσοδο μιας σπηλιάς. Έκανα την αρχή, αλλά όταν "τα βρήκα σκούρα" δεν μπορούσα να επιστρέψω γιατί δεν υπήρχε αρκετός χώρος για ελιγμό! Υπήρξαν στιγμές που νόμισα ότι θα μέναμε καραβοφάναρο σε κάποια καμπή του κατσικόδρομου αλλά, ευτυχώς, το Ducato τα κατάφερε! Μετάνοιωσα που είχα αφήσει το παπί στον Όρμο του Μαραθόκαμπου και έβαλα το αυτοκινούμενο σ' αυτή την ταλαιπωρία. Ας όψεται ο βαρύς ουρανός που απειλούσε με βροχή. Φθάσαμε πάντως μέχρι το γραφικό εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης, παρκάρισα το camper δίπλα στο τρεχούμενο νερό και άρχισα να ανηφορίζω μόνος μέχρι την σπηλιά της Παναγίας της Μακρινής. Και τι δεν θα έδινα να μπορούσα να γυρίσω πίσω τον χρόνο και να παρακολουθήσω με ποιο τρόπο έφθασαν ως εκεί τα υλικά... 

Στο ορεινό χωριό Δρακαίοι και στον κοντινό παραθαλάσσιο οικισμό του Αγ. Ισιδώρου δύο μπατζανάκηδες καραβομαραγκοί συνεχίζουν την παράδοση σε πείσμα της κυριαρχίας του πολυεστέρα. Ο Γιώργος Κιάσσος στους Δρακαίους, αμούστακο παιδί σχεδόν, ξεκίνησε να στήνει τα δικά του σκαριά, ακουλουθώντας το έμφυτο ταλέντο του να παλεύει με το ξύλο και τις οδηγίες έμπειρων καραβομαραγκών από το συγγενικό του περιβάλλον. Σήμερα ασχολείται και με τις επισκευές ξύλινων σκαφών σε καρνάγιο του Καρλοβάσου για να συμπληρώνει το μεροκάματο, όπως λέει ο ίδιος.

Ο μπαταζανάκης του Κιάσσου Γιάννης Μανωλιάδης στήνει τα δικά του ξύλινα ψαροκάϊκα στο καρνάγιο του Αγ. Ισιδώρου με την βοήθεια του γιου του Βαγγέλη. Στον μικρό όρμο του Αγ. Ισιδώρου, στο δυτικό άκρο της Σάμου, εκεί που κάποτε υπήρχε έντονη δραστηριότητα έξι καρνάγιων και τα ψαροκάϊκα έπεφταν στο νερό το ένα μετά το άλλο, ο Γιάννης και ο Βαγγέλης σμιλεύουν ακόμη το ξύλο των πεύκων στήνοντας όμορφα ξύλινα σκαριά και διατηρώντας μια παράδοση που, με την πάροδο του χρόνου, χάνεται.

Το Παλιό Καρλόβασι, το Βαθύ, οι Βουρλιώτες, η Λέκκα, η Καστανιά και οι Μανωλάτες είναι μερικοί από τους πιο γραφικούς ορεινούς οικισμούς της Σάμου. Οικισμοί με  γραφικά μπαλκόνια και κεραμοσκεπή σπίτια, με θέα το γαλάζιο του Αιγαίου, σκαρφαλωμένα στους πρόποδες του Καρβούνη και του Φτεριά.

Η Λέκκα βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Σάμου, 5 χλμ νοτιοδυτικά του Καρλοβασίου. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα χωριά και είναι χτισμένο μέσα σε καταπράσινο τοπίο. Από την κεντρική πλατεία της Λέκκας μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει μια εξαιρετική θέα προς το Καρλόβασι, τα Μικρασιατικά παράλια και το βουνό Άμπελος. Το όνομά του αποδίδεται σε κάποιον αλβανό, ονόματι Λέκκα, ο οποίος κατέφυγε στη Σάμο με άλλους Πελοποννήσιους μετά το 1715, προκειμένου να αποφύγει τις διώξεις των τούρκων, όταν αυτοί ανακατέλαβαν την Πελοπόννησο από τους ενετούς. Οι κάτοικοι είναι κυρίως γεωργοί και ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια της αμπέλου και της ελιάς με σημαντική συμβολή στην οικονομία του νησιού.

Το μεγαλύτερο κοινωνικό γεγονός του χωριού είναι το πανηγύρι που γίνεται στις 29 Αυγούστου και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα του Δήμου Καρλοβασίων. Το πανηγύρι αυτό γίνεται προς τιμή του Αγίου Ιωάννη του Θερμαστή στον οποίο ανήκει και η ομώνυμη εκκλησία. Ο Άγιος πήρε το παρώνυμό του από την πίστη ότι βοηθούσε τους κατοίκους που έπασχαν από ελονοσία (θέρμη – θερμασιά).

Ο δρόμος που ξεκινά από τον παραθαλάσσιο οικισμό του Αγ. Κωνσταντίνου και καταλήγει στους Μανωλάτες είναι ίσως ο πιο εντυπωσιακός. Μια στάση στην τοποθεσία Αηδόνια είναι, θα έλεγα, υποχρεωτική. Ο ήχος του νερού που κυλάει στα πόδια πλατάνων, σε συνδυασμό με το τραγούδι των αηδονιών, χαϊδεύει τις αισθήσεις και κάνει την αναχώρηση μια δύσκολη απόφαση. Ο πληθυσμός των Μανωλατών, από την πρώτη μέχρι την τελευταία απογραφή, παρουσιάζει διακυμάνσεις όπως και στα άλλα χωριά, αλλά έχει διατηρηθεί σε καλύτερη κατάσταση γιατί, παρά το ορεινό του εδάφους, οι Μανωλάτες είναι από τα πιο αγαπημένα χωριά των περιηγητών και των τουριστών.

Στην απογραφή του 1828 είχαν 188 κατοίκους, που έφτασαν στα τέλη της ηγεμονίας τους 426 κατοίκους (απογραφή του 1913). Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώνεται το 1928 με 485 κατοίκους, το 1940 με 469 κατοίκους, ενώ μετά τον πόλεμο αρχίζει  κι' εδώ η μείωση: έτσι το 1951 αριθμούν 395, το 1961 375 και στην απογραφή του 2001 137 κατοίκους.

Οι κάτοικοι των Μανωλάτων ασχολούνται με τη γεωργία, κυρίως, αλλά και με τον τουρισμό. Αρκετοί ξένοι έχουν αγοράσει ή ενοικιάζουν σπίτια και διαμένουν στο χωριό για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά την διάρκεια του έτους. Στην περιοχή καλλιεργούνται αμπέλια, ελιές, μηλιές καρυδιές, κερασιές, καστανιές και άλλα. Το έδαφος, παρά τον ορεινό χαρακτήρα του, είναι ιδιαίτερα προσοδοφόρο. Στο χωριό έχουν διατηρηθεί παλιά γραφικά σπίτια, πλακόστρωτοι δρόμοι και μια μαρμάρινη κρήνη με τρεχούμενο νερό. Το δημοτικό σχολείο έχει παύσει να λειτουργεί εδώ και μερικά χρόνια.

Οι πρώτοι κάτοικοι της Καστανιάς, σύμφωνα με την ντόπια παράδοση, ήταν Ηπειρώτες. Το χωριό οφείλει το όνομά του στις πολλές καστανιές που υπήρχαν παλαιότερα στην περιοχή. Οι Καστανιώτες ασχολούνται σήμερα με τη γεωργία και, κυρίως, με την αμπελοκαλλιέργεια. Παλαιότερα η κύρια ασχολία τους ήταν η υλοτομία της Σαμιώτικης ξυλείας που είχε μεγάλη ζήτηση. Από την Καστανιά ο δρόμος συνεχίζει για τον Μαραθόκαμπο, στο σημείο που βρίσκονται οι ανεμογεννήτριες. Στην κεντρική πλατεία του οικισμού υπάρχει σκεπαστή βρύση με πόσιμο νερό και γούρνες για το πλύσιμο των ρούχων (νεροτριβιά).

Οι Βουρλιώτες ανήκουν στα χωριά που δημιουργήθηκαν γύρω στα 1600 κατά τον εποικισμό της Σάμου από την οθωμανική αυτοκρατορία μετά την περίοδο της ερήμωσης (1470-1570 περίπου). Ο Γεωργειρήνης αναφέρει ότι είναι αποικία των Βουρλών, μιας μικρής πόλης κοντά στη Σμύρνη (που είναι γνωστή κυρίως ως τόπος γέννησης του ποιητή Γιώργου Σεφέρη). Υπήρχαν τότε περί τα εκατό σπίτια και μια εκκλησία. Η κύρια απασχόληση των κατοίκων ήταν η υλοτομία, δεδομένου ότι η περιοχή καλυπτόταν από δέντρα κατάλληλα για την κατασκευή οικοδομών και πλοίων. Αναφέρει επίσης την κοντινή Παναγία του Βροντά.

Λίγο πριν το 1900 οι Βουρλιώτες αριθμούσαν 388 σπίτια με 1476 κατοίκους, σύμφωνα με τα "Σαμιακά" του Επαμεινώνδα Σταματιάδη. Ο τελευταίος αναφέρεται και στο χρονικό της δημιουργίας του χωριού και παραθέτει την άποψη ότι οι πρώτοι κάτοικοι, ερχόμενοι από τα Βουρλά, δημιούργησαν οικισμό στο Παλαιοχώρι (σήμερα πάνω από τον Κάμπο Βουρλιωτών), αλλά εξ αιτίας των πειρατών υποχώρησαν προς τη σημερινή θέση του χωριού. Ωστόσο η τοποθεσία αυτή ήταν κατοικημένη πριν την ερήμωση της Σάμου. Ένα πλήθος οικισμών προέρχεται από τη βαθμιαία επέκταση των κατοίκων των Βουρλιωτών, οι οποίοι στράφηκαν βαθμιαία στην αμπελουργία και επεκτάθηκαν προς τον κάμπο και προς τη θάλασσα, η οποία εξασφάλιζε τη μεταφορά του κρασιού. Τον καιρό της ηγεμονίας της Σάμου (1834-1912) δημιουργήθηκε από μέρος αυτών των οικισμών ο Δήμος των Έξι Γειτονιών (Άγιος Κωνσταντίνος, Βαλεοντάδες, Μανωλάτες, Σταυρινήδες, Νενέδες και Μαργαρίτες).

Το Παλιό Καρλόβασι βρίσκεται σε ελάχιστη απόσταση πάνω από το ομώνυμο λιμάνι. Ανεβήκαμε μέχρι το υψηλότερο σημείο του χωριού, όπου βρίσκεται το γραφικό ξεωκκλήσι της Αγ. Τριάδας, και απολαύσαμε τη θέα προς το λιμάνι, τη μαρίνα και το Καρλόβασι. Άνθρωποι μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού κυκλοφορούν στα σοκάκια του καταπράσινου οικισμού επιβεβαιώνοντας πως ο χειμώνας δεν έχει πει ακόμη την τελευταία του λέξη. Ήμασταν ωστόσο τυχεροί. Περισσότερο με Απρίλη έμοιαζε ο καιρός παρά με Φλεβάρη. Εντύπωση μας έκανε το πέτρινο κάθισμα με την επιγραφή "κάθισμα Γιάννη Ρίτσου". Ενθύμιο, προφανώς, από το πέρασμα του μεγάλου Έλληνα ποιητή από την Σάμο.

Απλωμένο επιβλητικά στη βορειοδυτική πλευρά της νήσου Σάμου και περιτριγυρισμένο από καταπράσινα χωριά με οργιώδη βλάστηση και παραλίες με πεντακάθαρα νερά, βρίσκεται το Καρλόβασι, η δεύτερη μεγάλη πόλη του νησιού. Παλαιότερα ονομαζόταν Καρλοβάσια, γιατί αποτελούνταν από τρεις διαφορετικές Κοινότητες, το Νέο με τον όρμο, το Μεσαίο και το Παλαιό Καρλόβασι με το λιμάνι, τα οποία ήταν ανεξάρτητα χωριά μεταξύ τους, χτισμένα στους γύρω λόφους.

Άρχισε να κατοικείται απ’ τις αρχές του 1600, ίσως και νωρίτερα. Πρώτοι κάτοικοί του ήταν απόγονοι των Σαμίων που είχαν μεταναστεύσει στη Χίο κι ακολούθησαν Πελοποννήσιοι, Κρητικοί, Καριώτες, Ναξιώτες κι απ’ άλλες περιοχές. Όπως φανερώνει και το όνομά του πρώτο χτίστηκε το Παλαιό Καρλόβασι, που είναι καλά κρυμμένο σε δυσπρόσιτη περιοχή κι ακολούθησαν τα υπόλοιπα, που κι αυτά κατέλαβαν διάφορους λόφους, μακριά απ’ την θάλασσα. Στη συνέχεια χτίστηκε το λιμάνι, που η κατασκευή του άρχισε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1871, και τελευταίος ο Όρμος.

Kέντρο είναι το Νέο Καρλόβασι. Το Μεσαίο βρίσκεται ένα χιλιόμετρο δυτικά και τα χωρίζει ο χείμαρρος του Καρλοβάσου. Ένα χιλιόμετρο δυτικότερα βρίσκεται το Παλαιό, κρυμμένο πίσω απ’ τον λόφο της Αγίας Τριάδας και βορειότερα βρίσκεται το λιμάνι. Σήμερα, το Νέο, το Μεσαίο, το Λιμάνι κι ο Όρμος, επεκτείνονται στην πεδιάδα κι έχουν ενωθεί μεταξύ τους, με αποτέλεσμα, το Καρλόβασι, να είναι η μεγαλύτερη σε έκταση και πιο αραιοκατοικημένη κωμόπολη του νησιού, μεγαλύτερη από πολλές μεγαλουπόλεις της Ελλάδος.

Το Καρλόβασι αποτελεί σημαντικό εμπορικό κέντρο και αποτελεί την έδρα του τμήματος της Μαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Αιγαίου. Υπήρξε αξιόλογο εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο επεξεργασίας δερμάτων με πολλές εξαγωγές και πλούτη. Την ευμάρεια πιστοποιούν τα πολλά αρχοντικά σπίτια, οι μεγάλες και πλούσιες εκκλησίες και τα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια. Στη γειτονιά της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου, δίπλα στα υπέροχα κλασσικά αρχοντικά, βρίσκονται τα εγκαταλελειμμένα καταστήματα της Εθνικής και της Εμπορικής Τράπεζας.

Την τελευταία ημέρα παραμονής μας στο νησί διανυκτερεύσαμε στην παραλία Ποτάμι, που βρίσκεται δυτικά της πόλης του Καρλοβασίου και σε ελάχιστη απόσταση από το λιμάνι. Ήταν, ίσως, η ημέρα που έμεινε περισσότερο χαραγμένη στη μνήμη μας. Αιτία ο επίγειος παράδεισος, που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την παραλία, που  ξεκινά από τον βυζαντινό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (11ος αιώνας) και εκτείνεται κατά μήκος του ποταμού, ο οποίος πηγάζει από τις παρυφές του Κέρκη και συγκεκριμένα από τις δυτικές περιοχές της κοινότητας της Λέκας, της Καστανιάς και των Κοσμαδαίων. Γύρω μας καταρράκτες, ξύλινα γεφύρια και μια φύση που γιορτάζει όλο τον χρόνο. Δεν υπάρχει, κυριολεκτικώς, σημείο που να μην είναι πράσινο! Ακόμη και οι πέτρες και οι κορμοί των δένδρων είναι πράσινοι!

Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στην παραλία Ποτάμι, όπου περάσαμε την τελευταία μας νύχτα, ήταν το κερασάκι στην τούρτα...

Ευχαριστούμε την "HELLENIC SEAWAYS" και το πλήρωμα του "ΝΗΣΟΣ ΜΥΚΟΝΟΣ".